Komornik sądowy jako podatnik VAT. Podatek VAT a opłata egzekucyjna
[hidepost]
Należy przy tym zaznaczyć, że z punktu widzenia art. 35 KomSEgzU problematyka opłat egzekucyjnych musi być ujmowana w płaszczyźnie ogólnych kosztów działalności egzekucyjnej, związanych głównie z utrzymaniem i działalnością organów egzekucyjnych, a niepozostającej z nią w związku płaszczyźnie kosztów szczególnych, związanych z danym (konkretnym) postępowaniem egzekucyjnym, zwanych ustawowo kosztami egzekucji (por. art. 770, 7701 KPC). W przepisie art. 35 KomSEgzU znajdujemy bowiem wyraźne podkreślenie zasady własnego finansowania działalności komornika z uzyskanych opłat egzekucyjnych. Można z tego unormowania wyprowadzić także zasadny również z innych względów wniosek o niedopuszczalność utożsamiania opłat egzekucyjnych z dochodem (wynagrodzeniem) komornika.
Funkcje fiskalne opłat egzekucyjnych znajdują odzwierciedlenie w prawnej regulacji:
1) stawek opłat egzekucyjnych oraz zasad ich pobierania, w tym zwłaszcza, co niezwykle istotne z praktycznego punktu widzenia, w przypadkach bezskuteczności egzekucji;
2) wartości egzekwowanego świadczenia;
3) zwolnienia od kosztów egzekucyjnych;
4) prawa stron do zwrotu uiszczonej opłaty egzekucyjnej.
Regulacje prawne w tym zakresie stanowią również wskaźniki fiskalizmu opłat egzekucyjnych. Właściwe określenie tych wskaźników, charakteryzujących się ścisłym powiązaniem i wzajemnym oddziaływaniem, pozwala na uzyskanie od stron postępowania egzekucyjnego sum pieniężnych odpowiadających kosztom działalności egzekucyjnej. Dalej idący fiskalizm tych wskaźników pozwala ponadto na zwiększenie dochodów komorników. Natomiast obniżenie stopnia fiskalizmu omawianych wskaźników spowoduje trudności z pokryciem kosztów działalności egzekucyjnej komornika, w tym zwłaszcza kosztów rzeczowych i osobowych związanych z utrzymaniem kancelarii komorniczej, kosztów ochrony zajętego mienia oraz ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej komornika.
Normatywny problem finansowania działalności egzekucyjnej komornika polega na takim systemie ukształtowania stawek opłat egzekucyjnych i zasad ich pobierania, które wykluczą deficytowość czy też nieopłacalność tej działalności. Jest to niezbędne ze względu na potrzebę ochrony interesu publicznego i wypełnienia przez państwo jego egzekucyjnych zadań.
Należy przypomnieć, że problem ten został dostrzeżony w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego, który w wyroku z 3.12.2003 r.47 podniósł, że „zarzut naruszenia przewidzianej w art. 64 ust. 2 Konstytucji ochrony praw majątkowych mógłby być (…) uzasadniony w sytuacji, gdyby założeniem ustawodawcy – założeniem normatywnym, a nie wynikającym tylko z sytuacji faktycznej – była konieczność ponoszenia kosztów działalności egzekucyjnej z własnego majątku komornika, i to majątku, który nie pochodzi z opłat egzekucyjnych w innych sprawach (…)”. Należy podkreślić, iż nie chodzi tu o sferę faktów (tzn. ustalenie faktyczne, że w przypadku określonych kancelarii komorniczych tak jest), ale o sferę norm (tzn. założenie ustawodawcy, że tak ma być). O sprzeczności z Konstytucją można by więc mówić dopiero wtedy, gdyby wykazano, że przy określonych średnich kosztach postępowania egzekucyjnego i określonym statystycznie poziomie ściągalności opłat egzekucyjnych prognoza ustawodawcy co do wpływów komorników okazała się oczywiście błędna i prowadzi do tego, że wykonywanie tego zawodu na ustawowych warunkach jest z założenia deficytowe, a zatem „nieopłacalne”.
Podsumowanie
Mając powyższe na uwadze uprawnione w pełni jest twierdzenie, że przyjęty w obowiązującej KomSEgzU system stawek opłat egzekucyjnych w powiązaniu z innymi wskaźnikami fiskalizmu tych opłat został ukształtowany w sposób wykluczający deficytowość czy też „nieopłacalność” działalności egzekucyjnej komorników sądowych. W systemie tym, w zakresie stawek opłat egzekucyjnych nie uwzględniono jednak podatku od towaru i usług, gdyż według obowiązujących w tym zakresie dotychczas zasad, działalność komorników sądowych nie podlegała opodatkowaniu tym podatkiem (por. wymienioną wyżej interpretację ogólną Ministra Finansów z 30.7.2004 r.). Podatek od towarów i usług nie jest zatem elementem przyjętych w wymienionej ustawie stawek opłat egzekucyjnych. W związku z tym przyjęcie stanowiska o konieczności odliczania kwot tego dodatku od uzyskanych opłat egzekucyjnych prowadziłoby do znaczącej dekompozycji dotychczasowego systemu finansowania egzekucji sądowej przyjętej w KomSEgzU, głównie ze względu na znaczącą wysokość stawki podatku VAT. Spowoduje to niewątpliwie zwiększenie trudności w pokryciu kosztów działalności egzekucyjnej komorników, zagrażającej na wielu obszarach terytorium Polski utrzymaniu i działalności tych organów egzekucyjnych. Przyjęcie takiego rozwiązania grozi zatem niebezpieczeństwem zaprzestania działalności egzekucyjnej przez komorników prowadzących mniejsze i średnie kancelarie komornicze. Zjawiska takie mogą doprowadzić do niebezpiecznego w skutkach załamania systemu egzekucji sądowej w sprawach cywilnych oraz ograniczenia prawa obywateli do tej egzekucji.
Normatywny charakter opłat egzekucyjnych pozwala na wysunięcie dwóch kolejnych argumentów na uzasadnienie stanowiska o konieczności doliczenia podatku od towarów i usług do należnych komornikowi opłat egzekucyjnych.
[/hidepost]