Kompetencje referendarza sądowego w postępowaniu karnym

(inne teksty tego autora)

[hidepost]

Postanowienia i zarządzenia wydawane przez referendarza sądowego dotyczące udziału obrońcy i pełnomocnika w postępowaniu karnym

Poszczególne decyzje związane z procedowaniem w zakresie wyznaczania obrońcy oraz pełnomocnika z urzędu i przekazaniem jurysdykcji w tym zakresie referendarzom sądowym zostały określone w art. 81 § 1 i 2, art. 81a § 1 i 2, art. 84 § 2, art. 249 § 5, art. 378 § 1 i art. 451 KPK.

Materia prawna związana z uprawnieniami referendarza sądowego co do wyznaczania obrońcy lub pełnomocnika z urzędu, tj. do wydania decyzji pozytywnej w tym zakresie, de lege lata nie budzi wątpliwości interpretacyjnych. Problematyczna jest natomiast regulacja związana z odmową wyznaczenia obrońcy lub pełnomocnika z urzędu czy też ich cofnięcia. Brzmienie powyższych przepisów, w świetle regulacji określonej w art. 93a § 1 KPK uzasadnia tezę, że referendarz sądowy uprawniony jest do wydania nie tylko zarządzenia o wyznaczeniu obrońcy lub pełnomocnika z urzędu, ale także zarządzenia o odmowie ich wyznaczenia. Decyzje referendarza w tej materii zaskarżane są sprzeciwem (art. 93a § 3 KPK), który wnosi się w terminie 7 dni od daty ogłoszenia lub doręczenia zarządzenia o odmowie wyznaczenia obrońcy lub pełnomocnika z urzędu, zgodnie z treścią art. 460 KPK. W razie wniesienia sprzeciwu zarządzenie traci moc¹⁶.

Referendarz sądowy (a także prezes sądu) jest również uprawniony do wydania zarządzenia o cofnięciu z urzędu wyznaczenia obrońcy, gdy odpadła okoliczność uzasadniająca obronę obligatoryjną, a obrońca został wyznaczony przez prezesa sądu lub referendarza sądowego na podstawie art. 81 KPK w zw. z art. 79 § 1 i 2 lub art. 80 KPK¹⁷. Powyższa teza odnosi się także do zarządzenia o cofnięciu obrońcy z urzędu wyznaczonego na podstawie art. 378 § 1 i art. 451 KPK¹⁸.

Pogląd odmienny należy natomiast wyrazić w odniesieniu do zagadnienia związanego z cofnięciem obrońcy lub pełnomocnika z urzędu czy też zwolnienia ich z obowiązków, gdy podstawą ich ustanowienia był art. 78 § 1 i art. 1a KPK lub zaistniały przesłanki z art. 79 § 4 KPK. Przepis art. 78 § 2 KPK stanowi bowiem, że Sąd może cofnąć wyznaczenie obrońcy z urzędu (poprzez art. 88 § 1 KPK regulacja ta ma zastosowanie także do pełnomocnika z urzędu), jeżeli okaże się, że nie istnieją okoliczności, na podstawie których go wyznaczono. Decyzję w tym zakresie podejmuje zatem tylko sąd w formie postanowienia. Na postanowienie sądu o cofnięciu wyznaczenia obrońcy lub pełnomocnika przysługuje zażalenie do innego równorzędnego składu tego sądu¹⁹.

Również w przypadku stwierdzenia przez sąd, w oparciu o opinię biegłych, braku wystąpienia przesłanek określonych w art. 79 § 1 pkt 3 i 4 KPK decyzja o ustaniu obrony z urzędu w wypadku obrony obowiązkowej, wydawana jest w formie zarządzenia przez prezesa sądu, w sytuacji kiedy sprawa jest jeszcze na etapie postępowania przygotowawczego lub w stadium jurysdykcyjnym, ale jeszcze przed rozprawą. Na etapie procedowania na rozprawie taką ­decyzję w formie postanowienia może wydać natomiast jedynie sąd²⁰.

Procedowanie referendarza sądowego w zakresie kosztów procesu

Referendarz sądowy jest uprawniony do procedowania w zakresie kosztów procesu w dwóch przypadkach. Pierwszy dotyczy wniosku o zwolnienie w całości lub w części od wyłożenia kosztów podlegających uiszczeniu przy wnoszeniu pisma procesowego (art. 623 KPK), drugi natomiast związany jest z koniecznością dodatkowego ustalenia wysokości kosztów (art. 626 § 2 KPK).

Postanowienie wydane na podstawie art. 623 KPK jest orzeczeniem wydawanym w formie postanowienia z uzasadnieniem, od którego w przypadku jego wydania przez referendarza sądowego, przysługuje sprzeciw. Przepis ten koresponduje z § 288 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości. Regulamin urzędowania sądów powszechnych z 23.12.2015 r.²¹, zgodnie z którym, jeżeli strona, która złożyła wniosek o zwolnienie od kosztów procesu, nie wykaże w sposób należyty, że ze względu na sytuację rodzinną, majątkową i wysokość dochodów poniesienie tych dochodów byłoby zbyt uciążliwe, prezes sądu lub referendarz sądowy wyznaczy jej odpowiedni termin do uzupełnienia wniosku. Po bezskutecznym upływie wyznaczonego terminu lub w przypadku wątpliwości co do sposobu wykazania przez stronę niemożności poniesienia kosztów procesu, prezes sądu lub referendarz sądowy kieruje sprawę na posiedzenie w celu merytorycznego rozpoznania wniosku²².

Przepis art. 626 § 2 KPK daje natomiast referendarzowi uprawnienie do procedowania tylko w sytuacji, kiedy zachodzi konieczność dodatkowego ustalenia wysokości kosztów. Referendarz nie jest zatem uprawniony do wydania postanowienia w sytuacji, kiedy w orzeczeniu nie zawarto rozstrzygnięcia o kosztach (np. na rzecz jednostki samorządu terytorialnego w trybie określonym w art. 119 § 2 pkt 1 KPW w zw. z art. 121 § 1 KPW)²³. W konkluzji rozważań tej kwestii należy stwierdzić, że regulacja określona w art. 626 § 2 KPK wymaga de lege ferenda wniosku o zmianę jej treści.

Kompetencje referendarza określone zostały także w art. 16 ust. 2 ustawy z 23.6.1973 r. o opłatach w sprawach karnych²⁴, zgodnie z którą, jeżeli w orzeczeniu kończącym postępowanie opłaty nie określono, orzeczenie może wydać także referendarz sądowy.

W tym miejscu wskazać należy na zasadność zmiany w przepisie art. 618 § l KPK dotyczącym przyznawania należności biegłym, świadkom, tłumaczom, itd., tym bardziej, że w podobnym zakresie referendarz sądowy posiada uprawnienia do procedowania na gruncie postępowania cywilnego²⁵.

[/hidepost]