Kompetencje referendarza sądowego w postępowaniu karnym
[hidepost]
Wydawanie zarządzeń związanych z biegiem sprawy, które nie ingerują w jej ostateczne rozstrzygnięcie
Przepis art. 120 § 1 i 2 KPK w zw. z art. 120 § 3 KPK uprawnia referendarza sądowego do wydawania zarządzeń związanych z wezwaniem wnioskodawcy do uzupełnienia braków formalnych pisma oraz, w razie ich nieuzupełnienia w terminie, do uznania pisma za bezskuteczne. Na zarządzenia referendarza wydane w tym trybie przysługuje sprzeciw zgodnie z treścią art. 93a § 3 KPK.
Referendarz sądowy jest również uprawniony, w przypadku gdy akt oskarżenia odpowiada warunkom formalnym, aby zarządzić jego doręczenie oskarżonemu wraz z wezwaniem do składania wniosków dowodowych (art. 338 § 1 KPK).
Za niezasadne należy uznać zatem niewskazanie referendarza sądowego jako uprawnionego do zbadania warunków formalnych aktu oskarżenia i jego ewentualnego zwrotu oskarżycielowi w celu usunięcia braków w terminie 7 dni. Regulacja określona w art. 337 § 1 KPK wymaga de lege ferenda wniosku o zmianę jej treści, tym bardziej, że referendarz sądowy jest uprawniony do badania warunków formalnych pism, w trybie art. 120 KPK. Przyznanie referendarzom sądowym kompetencji w tej materii przyczyniłoby się do przyspieszenia postępowania i w znacznym zakresie odciążyło prezesa sądu, a w praktyce przewodniczącego wydziału.
Do kompetencji referendarza sądowego należy także wydawanie zarządzeń w trybie art. 422 § 4 KPK (odmowa przyjęcia wniosku o uzasadnienie złożonego przez osobę nieuprawnioną, po terminie lub gdy zachodzą okoliczności określone w art. 120 § 2 KPK). Takie zarządzenie również jest zaskarżalne sprzeciwem, o charakterze kasatoryjnym.
Pozostałe kompetencje referendarza w postępowaniu karnym
Oprócz omówionych wyżej regulacji referendarz posiada także inne określone w ustawie kompetencje. Jak już na wstępie wspomniano, ustawą z 31.8.2011 r. o zmianie ustawy o bezpieczeństwie imprez masowych oraz niektórych innych ustaw wprowadzono art. 177 § 1a KPK (obecność przy przesłuchaniu świadka na odległość) oraz art. 517b § 2b KPK (udział referendarza w czynnościach sądowych w toku postępowania przyspieszonego, w przypadku ujęcia sprawcy przestępstwa na gorącym uczynku lub bezpośrednio potem).
Ustawą z 27.9.2013 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego i niektórych innych ustaw znowelizowano natomiast art. 57 § 2 KPK, poprzez wskazanie, że również referendarz sądowy jest uprawiony do wydania postanowienia o umorzeniu postępowania w przypadku nieprzystąpienia oskarżyciela do oskarżenia, w przypadku odstąpienia oskarżyciela posiłkowego od oskarżenia, w terminie 14 dni od doręczenia zawiadomienia. Prerogatywy referendarza sądowego zawarto także w treści art. 231 § 1, art. 232 § 1, art. 232a § 2 i 3 KPK (postanowienia dotyczące dowodów rzeczowych, w tym złożenie do depozytu), art. 156 § 2 i 3 KPK (wydanie kopii dokumentów z akt sprawy lub uwierzytelnionych odpisów), art. 162, 163 § 1 KPK (wezwanie strony do złożenia wniosków co do sposobu odtworzenia akt lub przedstawienia dokumentów sądowi). Ustawą z 28.11.2014 r. o ochronie i pomocy dla pokrzywdzonego i świadka zmieniono natomiast brzmienie art. 390 § 3 KPK, uprawniając referendarza do obecności przy składaniu przez oskarżonego wyjaśnień na odległość26.
Przepis art. 93a § 2 KPK pozwala także referendarzowi sądowemu do wydawania poleceń, w sytuacjach kiedy zgodnie z ustawą wydaje je sąd. Przepis ten koresponduje z art. 15 § 1 KPK, który stanowi, że Policja i inne organy w zakresie postępowania karnego wykonują polecenia m.in. referendarza sądowego, a także z art. 97 KPK, który uprawnia referendarza do dokonania czynności sprawdzających, jeśli nie wymagają one przeprowadzenia dowodu.
Niewątpliwie referendarz sądowy jest również uprawniony do sprostowania wydanego przez siebie postanowienia lub zarządzenia. Problematyczna jest natomiast kwestia środka odwoławczego od takiej decyzji referendarza sądowego. Przepis art. 93a § 3 KPK mówi bowiem tylko o sprzeciwie. Tymczasem wniesienie sprzeciwu skutkuje utratą mocy danego postanowienia lub zarządzenia, co skutkowałoby tym, że osoba uprawniona mogłaby celowo uniemożliwiać sprostowanie zaistniałych w orzeczeniach lub zarządzeniach referendarzy sądowych omyłek. Wydaje się zatem zasadne, że w tym jednym przypadku od orzeczenia referendarza przysługuje zażalenie rozpoznawane na zasadach ogólnych27.
[/hidepost]