Kongres Prawników Polskich, Katowice 20.5.2017 r.
[hidepost]
Wystąpienia gości zagranicznych na Kongresie Prawników Polskich
Niezwykle ważnym gościem Kongresu Prawników Polskich był Koen Lenaerts, Prezes Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. W swym przemówieniu powołał się na wspólne europejskie wartości polegające przede wszystkim na ochronie wolności i autonomii jednostki, które powinny być bezwzględnie chronione przez państwo. Narzędziem tej ochrony są przede wszystkim niezależne sądy.
K. Lenaerts wskazał, że im bardziej są niezależni sędziowie, tym skuteczniejsza jest ochrona praw jednostek i mocniejsza staje się demokracja.
Niezależne sądy są absolutnie niezbędnym elementem dla przetrwania projektu integracji europejskiej, ponieważ projekt ten jest zbudowany na idei rządów prawa.
Prezes Trybunału podkreślił, że osoby uczestniczące w Kongresie Prawników Polskich – sędziowie, adwokaci, radcowie prawni – są strażnikami praw obywateli, które wynikają z porządku prawnego UE. Powinni również stać na straży demokracji i podejmować działania na rzecz niezależności wymiaru sprawiedliwości, co nie ma nic wspólnego z polityką.
Sądy krajowe odgrywają podstawową rolę w zapewnieniu efektywnej ochrony praw, które UE ustanawia na rzecz jednostek. Sądy te, w ścisłej współpracy z Europejskim Trybunałem Sprawiedliwości stosują i wykonują prawa UE, jak również podejmują efektywne środki przeciwko państwom członkowskim oraz unijnym instytucjom, które naruszają obowiązki wynikające z Traktatów. Trybunał stoi na straży jednolitości stosowania prawa europejskiego przez państwa członkowskie, zaś sądy krajowe mają prawo i obowiązek w wypadku kolizji prawa krajowego i unijnego stosować przepisy unijne.
K. Lenaerts wskazał przy tym, że jedynie niezależne sądy mogą korzystać z procedury pytań prejudycjalnych, ponieważ tylko takie sądy są obdarzone zaufaniem zakładającym lojalne stosowanie prawa unijnego zgodnie z interpretacją przyjętą przez TS.
Prawa UE mogą być efektywnie chronione pod warunkiem, że sędzia jest wolny od jakiejkolwiek presji politycznej, przede wszystkim tej wywieranej przez władze publiczne wtedy, gdy staje ona wobec zarzutu naruszenia tych praw.
Sądy krajowe mają więc prawo odmowy stosowania prawa krajowego pozostającego w konflikcie z prawem Unii, aby w ten sposób zapewnić jednostkom sprawiedliwość w sferze ponadnarodowej. Ponadto należy dodać, że Unia Europejska dąży do ustanowienia obszaru Wolności, Bezpieczeństwa i Sprawiedliwości, w której obywatele UE mogą poruszać się swobodnie, a decyzje sądowe każdego kraju korzystają również ze swobodnego obiegu. Taki cel może być osiągnięty przede wszystkim przez wzajemne uznawanie decyzji sądowych w sprawach cywilnych i karnych. W odniesieniu do Europejskiego Nakazu Aresztowania Trybunał Sprawiedliwości w swym niedawnym orzecznictwie4 wskazał wyraźnie, że nakaz ten, jeśli ma być uznany i wykonany w innym państwie członkowskim, to musi być wydany przez władzę sądowniczą, która pozostaje w pełnej niezależności od władzy wykonawczej. Nakaz aresztowania wydany przez policję lub przez ministra nie będzie przedmiotem wzajemnego zaufania w świetle prawa europejskiego. Mechanizm ten pokazuje dobrze, dlaczego niezależność sądów jest konieczną przesłanką swobodnego obiegu orzeczeń sądowych, a w konsekwencji ustanowienia i funkcjonowania obszaru, w którym sprawiedliwość ma charakter transnarodowy.
Sędziowie, wszyscy prawnicy i wykładowcy akademiccy muszą podejmować wspólny wysiłek, aby utrzymać niezależność wymiaru sprawiedliwości w każdym państwie członkowskim. Bez niezależności niemożliwe jest osiągnięcie sprawiedliwości czy to na szczeblu krajowym, ponadnarodowym czy w sferze sprawiedliwości transnarodowej, a więc kooperacji pomiędzy poszczególnymi systemami.
Na zakończenie K. Lenaerts wskazał, że Unia Europejska powstała jako wspólnota prawa. W szczególności duże kraje, takie jak Francja, Niemcy, Hiszpania, Włochy i Polska powinny chronić te wartości i być przykładem dla pozostałych państw członkowskich, zwłaszcza w perspektywie opuszczenia UE przez Wielką Brytanię.
Gościem Kongresu była również Nuria Diaz Abad, Przewodnicząca Europejskiej Sieci Rad Sądownictwa5. W swym przemówieniu wskazała, że do głównych celów działania ENCJ należą: poprawa współpracy pomiędzy radami sądownictwa różnych krajów oraz poszczególnymi członkami wymiaru sprawiedliwości, jak też promocja najlepszych praktyk, co ma umożliwić doprowadzenie do tego, aby wymiar sprawiedliwości był sprawowany terminowo, wydajnie oraz na odpowiednim poziomie, dla dobra wszystkich obywateli. Przez 13 lat istnienia ENCJ wypracowano standardy w zakresie m.in. powoływania, awansowania i oceniania pracy sędziów, etyki sędziowskiej, kwestii dyscyplinarnych, jak również ustanawiania rad sądownictwa. Zgodnie ze standardami ENCJ, członkowie tych organów wywodzący się spośród sędziów winni być wybierani przez swoich kolegów.
[/hidepost]