Kontrowersje wokół nadawania klauzul wykonalności

W dniu 22.11.2010 r.1 Trybunał Konstytucyjny orzekł, że § 182 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 23.2.2007 r. – Regulamin urzędowania sądów powszechnych2, wbrzmieniu obowiązującym do 31.12.2009 r., jest niezgodny z art. 41 § 1 ustawy z 27.7.2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych3, a przez to jest niezgodny z art. 92 ust. 1 Konstytucji RP. Zakwestionowany przepis regulował sposób nadawania klauzuli wykonalności. Poniżej przedstawiamy streszczenie uzasadnienia tego wyroku wraz z kilkoma krytycznymi komentarzami, będącymi rozwinięciem opinii wyrażonych na internetowym Forum Sędziów RP.

[hidepost=1]

Kolegium Redakcyjne

Stanowisko TK

W uzasadnieniu wyroku z 22.11.2010 r.4 TK w pierwszej kolejności rozważał dopuszczalność orzekania w sprawie z uwagi na to, że zakwestionowany wpytaniu prawnym przepis został znowelizowany rozporządzeniem Ministra Sprawiedliwości z 23.12.2009r. zmieniającym rozporządzenie – Regulamin urzędowania sądów powszechnych5, które weszło wżycie 1.1.2010 r.

Odnosząc się do kwestii zgodności § 182 RegUrzSądPowU zart. 41 § 1 PrUSP wzw. z art.92 ust. 1 Konstytucji, Trybunał dokonał analizy upoważnienia ustawowego do wydania rozporządzenia. Analiza treści upoważnienia zawartego wart. 41 § 1 PrUSP doprowadziła Trybunał do stwierdzenia, że wszystkie kwestie, o których mowa w tym przepisie, dotyczą działalności administracyjnej, anie jurysdykcyjnej sądów.

Co do zasady, nadanie klauzuli wykonalności poprzedza wydanie przez sąd postanowienia o nadaniu klauzuli wykonalności, na które przysługuje zażalenie. Przepis § 182 ­RegUrzSądPowU odstępuje od tej reguły w odniesieniu do wskazanych w nim tytułów egzekucyjnych. Komentatorzy jednomyślnie traktują całość czynności związanych z nadaniem klauzuli wykonalności jako postępowanie sądowe. Wynika to zresztą wprost zbrzmienia art. 7861 oraz 7862 KPC. Nie budzi wątpliwości, że postanowienie sądu o nadaniu klauzuli wykonalności jest orzeczeniem sądowym, a więc realizacją funkcji jurysdykcyjnej, a nie administracyjnej. W odniesieniu do samego aktu nadania klauzuli wykonalności mogą pojawić się pewne wątpliwości, szczególnie wsytuacji, gdy jest ono poprzedzone odpowiednim postanowieniem sądu. Jednak nawet wówczas w piśmiennictwie uznaje się samą klauzulę wykonalności za postanowienie, czyli orzeczenie.

Mając powyższe na uwadze Trybunał uznał, że § 182 ­RegUrzSądPowU wbrzmieniu zakwestionowanym w pytaniu prawnym wykracza poza zakres przedmiotowy upoważnienia ustawowego wyrażonego wart. 41 § 1 PrUSP. Przepis ten zmieniając zasady nadawania klauzuli wykonalności wskazane wKPC, reguluje czynności jurysdykcyjne sądów związane z wymierzaniem sprawiedliwości, anie ich działalność administracyjną. Nadanie klauzuli wykonalności zastępujące wydanie postanowienia o jej nadaniu jest zatem czynnością sądową. Regulacja zawarta wzakwestionowanym przepisie nie tylko zmienia kodeksowe reguły nadawania klauzuli wykonalności, lecz także powoduje brak możliwości zaskarżenia klauzuli nadanej w trybie § 182 RegUrzSądPowU.

Trybunał stwierdził, że konsekwencją jego wyroku jest uchylenie § 182 RegUrzSądPowU wwersji zakwestionowanej przez sąd pytający. Po uchyleniu wersji obowiązującej przed nowelizacją pozostanie jedynie fragment przepisu „albo tytuł egzekucyjny został wydany welektronicznym postępowaniu upominawczym”. Ztego fragmentu nie da się zrekonstruować jakiejkolwiek normy prawnej. Po wejściu w życie tego wyroku sądy będą stosować reguły kodeksowe dotyczące nadania klauzuli wykonalności.

Klauzula wykonalności jako postanowienie

Klauzule wykonalności na orzeczenia sądowe powinny być nadawane nadal tylko wformie pieczęci. Wydawanie postanowienia na odrębnym druku, zwyodrębnionym graficznie uzasadnieniem jest pozbawione podstaw prawnych, a przy tym nie polepsza sytuacji dłużnika. Odejście od dotychczasowej formy spowoduje jedynie to, że sądy ogromnym wysiłkiem wykonają wiele żmudnej, nikomu niepotrzebnej pracy.

Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności z Konstytucją przepisu art.182 RegUrzSądPowU w brzmieniu obowiązującym do 31.12.2009 r. Tego przepisu już nie ma: z dniem 1.1.2010r. w całości go uchylono, ana jego miejsce wprowadzono nowy art. 182 RegUrzSądPowU. Ma on wprawdzie treść analogiczną do tego uchylonego, jednak formalnie rzecz biorąc – nowy przepis istnieje i wyrok Trybunału go nie dotyczy.

Na podstawie tego przepisu sąd, tak jak to robił dotychczas, nadaje orzeczeniu sądowemu klauzulę wykonalności w formie pieczęci, przy czym nie było dotychczas wątpliwości, że klauzula wformie odcisku pieczęci jest wistocie postanowieniem sądu. Zawiera wsobie bowiem wszystkie elementy konieczne do tego, by zawartą w niej decyzję sądu uznać za postanowienie: jest tam jasno i zrozumiale wskazane rozstrzygnięcie (nadanie klauzuli wykonalności – przeciwko komu – na czyją rzecz), data imiejsce orzekania oraz czytelny podpis umożliwiający identyfikację sędziego. Znajduje się tam również uzasadnienie: orzeczenie jest prawomocne lub natychmiast wykonalne, i żadne inne uzasadnienie nie jest tu potrzebne. Nie ma jedynie komparycji – nie jest to jednak konieczne, gdyż komparycji „użycza” pieczęci orzeczenie sądu, na którym tę pieczęć przybito. Wymaganie, by sąd sporządzał to postanowienie zamiast w formie pieczęci – wformie postanowienia na odrębnym druku, jest nie tylko nieekonomiczne, ale przede wszystkim niecelowe i niepoparte żadnym przepisem. Ważne jest to, by rozstrzygnięcie sądu było zrozumiałe ipodpisane przez sędziego, a gdy to konieczne – także uzasadnione. Pieczęć klauzulowa spełnia wszystkie te wymogi.

Wydanie postanowienia o nadaniu klauzuli wykonalności na odrębnym druku i graficzne wyodrębnienie uzasadnienia nie zmieni w żaden sposób sytuacji dłużnika, gdyż odpis tego postanowienia i tak nie zostanie mu doręczony. Tak, jak dotychczas, dłużnik dowie się otym dopiero z zawiadomienia komornika o wszczęciu egzekucji, przy czym komornik nadal nie doręczy dłużnikowi odpisu tego postanowienia, tylko okaże mu na jego żądanie tytuł w kancelarii. Także zuzasadnienia takiego odrębnie spisanego postanowienia dłużnik nie dowie się niczego więcej ponad to, czego dowiaduje się teraz zpieczęci klauzulowej, tj. że orzeczenie jest prawomocne albo natychmiast wykonalne.

Joanna Bitner

SSR dla Warszawy-Woli

[/hidepost]