Kurator dla spółki pozbawionej zarządu – szanse na uzyskanie wyroku przeciwko spółce (czego sąd oraz wierzyciel spółki może oczekiwać od kuratora prawa materialnego ustanowionego dla spółki)
[hidepost]
Jeśli pozwany nie ma zarządu, to wezwanie do uzupełnienia składu osobowego zarządu nie może być kierowane do spółki, gdyż brak zarządu uniemożliwia odbiór przez spółkę jakichkolwiek zarządzeń; siłą rzeczy, takie wezwanie jest kierowane do powoda. Pozwanemu, zazwyczaj takiemu, który faktycznie ma zobowiązanie wobec powoda, najzwyczajniej nie „opłaca się” powołanie zarządu, gdyż umożliwia ono doprowadzenie do wydania wyroku zasądzającego. Pozwany ponadto nie jest traktowany jako powiadomiony o wytoczeniu powództwa, gdyż z mocy art. 205 KSH, który wskazuje, że oświadczenia składane wobec spółki odbierane są przez członka zarządu, nie można mu było skutecznie doręczyć odpisu pozwu. Wyjątkiem tu jest sytuacja, gdy pozwany miał zarząd w początkowej fazie procesu, ustanowił pełnomocnika, a potem zarząd ten został np. odwołany. Jest to, naturalnie, bezceremonialny wybieg procesowy uderzający w powoda, jednak prowadzi zawsze do zawieszenia postępowania procesowego.
Zatem w praktyce nie pozwanemu, ale właśnie powodowi udziela się terminu z art. 70 KPC. Nie sposób zrozumieć, jakie czynności mógłby podjąć powód, aby doprowadzić do powołania zarządu pozwanego. Powodowi pozostaje tylko jedna czynność, aby zrealizować swój cel: jest to wystąpienie do sądu rejestrowego o ustanowienie kuratora dla pozwanego, który nie ma zarządu.
Należy podkreślić, że wbrew niektórym orzeczeniom, w tym także wydanym przez Sąd Najwyższy2, to nie sąd procesowy ma za zadanie podjąć inicjatywę, aby doprowadzić do ustanowienia kuratora dla pozwanego. W szczególności sąd ten nie zwraca się do sądu opiekuńczego (którym dla spółki prawa handlowego jest sąd rejestrowy) o ustanowienie kuratora z urzędu.
Należy zauważyć, że treść art. 70 KPC, który jest podstawą zwracania się przez sądy do sądu rejestrowego o ustanowienie kuratora, dotyczy tylko sytuacji, w których sąd procesowy zwraca się do sądu opiekuńczego wtedy, gdy ustanowienie przedstawiciela ustawowego powinno nastąpić z urzędu. A zatem muszą być spełnione obie przesłanki:
1) brak jest przedstawiciela ustawowego dla pozwanego;
2) ustanowienie przedstawiciela w danej sprawie powinno nastąpić z urzędu.
Czy zarząd pozwanego, np. spółki prawa handlowego, jest jej przedstawicielem?
Oczywiście na ten temat judykatura prezentuje różne poglądy, jednak należy podkreślić, że przedstawicielstwo to umocowanie do działania w cudzym imieniu; działanie zarządu zaś poczytuje się za działanie samej spółki.
Nie rozstrzygając tej kwestii i przyjmując, że zarząd jest przedstawicielem ustawowym spółki, należy zwrócić uwagę, że sąd procesowy zwraca się do sądu opiekuńczego wyłącznie wtedy, gdy przedstawiciel ustawowy winien być ustanowiony z urzędu. Tymczasem przepis art. 603 KPC, stanowiący podstawę do ustanowienia kuratora przez sąd rejestrowy, stwierdza jedynie, że kuratora sąd ten może, ale nie musi, ustanowić z urzędu. Przypadki konieczności ustanowienia kuratora z urzędu przewiduje np. Kodeks rodzinny i opiekuńczy3, nie ma natomiast obowiązku ustanawiania z urzędu kuratora dla spółki. Oczywiste i racjonalne jest takie uregulowanie. Trzeba zwrócić uwagę, że ustanowienie kuratora generuje koszty, które powinien ponieść ten, kto ma interes prawny w powołaniu kuratora. Taką osobą jest, w naszym przypadku, powód, który realizuje w procesie swoje prawa. Zatem od niego, jako osoby mającej interes w prowadzeniu sprawy, wymaga się w procesie, aby uiścił opłatę sądową, wytaczając powództwo, wymaga się także, aby ponosił koszty wydatków, które generuje. Nie ma zatem powodu, aby inaczej traktować go przy ustanowieniu kuratora, on więc zatem musi ponieść koszty wywołane wnioskiem o ustanowienie kuratora dla spółki. Ustanowienie kuratora z urzędu spowodowałoby przejęcie przez Skarb Państwa tych kosztów postępowania o ustanowienie kuratora, które generuje się w postępowaniu inicjowanym w interesie powoda.
Stąd apel do sądów procesowych, aby raczej ukierunkowywały powodów w swoich sprawach do dalszych działań, zamiast oczekiwać od sądów rejestrowych naprawiania z urzędu za wszelką cenę patologicznych sytuacji w podmiotach stanowiących prywatne przedsięwzięcia, jakimi są spółki, czyniąc to na koszt podatników, a nie osób zainteresowanych naprawą tej sytuacji.
[/hidepost]