Kurator dla spółki pozbawionej zarządu – szanse na uzyskanie wyroku przeciwko spółce (czego sąd oraz wierzyciel spółki może oczekiwać od kuratora prawa materialnego ustanowionego dla spółki)
[hidepost]
Oczywiście nikt nie chce podjąć się funkcji likwidatora, związanej z wykonywaniem wielu czynności oraz odpowiedzialnością na zasadach, na jakich odpowiadają członkowie zarządu, jeśli nie otrzyma za tę funkcję wynagrodzenia. Likwidator otrzymuje wynagrodzenie, tak jak zarząd, pobierając je z zasobów finansowych spółki. Brak majątku, z którego można wypłacić wynagrodzenie, oznacza brak chętnego na likwidatora.
Sąd rejestrowy mógłby powoływać na tę funkcję wspólników (czasem byłych prokurentów, czy byłych członków zarządu), ale często sądy dochodzą do wniosku, że powinny uzyskać zgodę tych osób na pełnienie tej funkcji. Żaden wspólnik, nie mówiąc już o byłych członkach władz, nie wyraża takiej zgody. Sądy rejestrowe, powołując na likwidatorów wspólników bez ich zgody, powołują się czasem na orzeczenie SN8, w którym stwierdza on, że wybór na likwidatorów określonych osób stanowi dyskrecjonalne uprawnienie sądu i nie podlega kontroli kasacyjnej. Niestety pogląd ten nie zawsze znajduje uznanie w sądach II instancji, które często wymagają zgody wspólników na objęcie funkcji likwidatora. To zaś powoduje, że po wszelkich możliwych działaniach kuratora, spółka ostatecznie zostaje postawiona w stan likwidacji, jednak nie ma ona likwidatora, który może tę likwidację przeprowadzić.
W rejestrze spółki pozostaje wpis odzwierciedlający stan spółki „w likwidacji” oraz informacja o podstawie otwarcia likwidacji, czyli o postanowieniu sądu rozwiązującym spółkę, brak jest natomiast wpisu danych likwidatorów. Z treści takich danych rejestrowych wynika, że likwidacja faktycznie się nie toczy i nie można oczekiwać, że zostanie zakończona. Stan taki zapewne nie ulegnie zmianie, a spółka będzie figurować w rejestrze już zawsze, a przynajmniej tak długo, dopóki nie zostanie wykreślona bez przeprowadzenia likwidacji. Na temat faktycznych możliwości wykreślenia spółki bez likwidacji będzie mowa poniżej.
Dla wierzyciela oznacza to tyle, że nadal nie ma kto reprezentować spółki w procesie, czyli że nie ma on szansy na przeprowadzenie procesu i wydanie wyroku. Uzyskanie wyroku zasądzającego od spółki z ograniczoną odpowiedzialnością jest dla wierzyciela niezwykle istotne, nawet wówczas, gdy spółka faktycznie nie posiada żadnego majątku. Odpowiedzialność za zobowiązania, w przypadku wyroku zasądzającego od spółki z o.o., w przypadku niemożności wyegzekwowania należności, przechodzi bowiem na członków zarządu (art. 299 KSH).
Trzeba tu podkreślić, że stanu tego nie można naprawić ponownym ustanowieniem kuratora. Kurator, w myśl cytowanego powyżej orzeczenia Sądu Najwyższego9, nie ma bowiem już do wykonania żadnych czynności wynikających z art. 42 KC, poza tymi, które już wykonał. Ostatnią jego czynnością możliwą do wykonania, w myśl orzeczenia SN, było bowiem wystąpienie o rozwiązanie spółki; wyczerpały się zatem możliwości dalszego działania kuratora.
Można rozważać, czy przepis art. 42 KC nie daje kuratorowi szerszych uprawnień i obowiązków w zakresie postarania się o likwidację spółki, np. czy zadaniem kuratora nie jest podjęcie takich czynności, które umożliwiłyby faktyczne przeprowadzenie procesu likwidacji i prowadziły do faktycznej możliwości wykreślenia spółki z rejestru. W takim zaś przypadku kurator musiałby zawsze wnosić o powołanie przez sąd rejestrowy likwidatorów składając wniosek o rozwiązanie spółki, z tym, że powinien wskazywać we wniosku osoby, które chcą pełnić tę funkcję. Kurator musiałby zatem, w ramach swoich zadań, poszukiwać kandydatów na likwidatorów spółki. Być może tak należy interpretować zadania kuratora określone w art. 42 KC, jednak żadne orzeczenie SN nie idzie w tym kierunku. W dzisiejszym stanie prawa oraz przyjętego orzecznictwa, obowiązki kuratora traktowane są w sposób węższy i nie dają perspektywy na właściwe rozwiązanie kwestii odpowiedzialności spółek za swoje zobowiązania.
[/hidepost]