Materialnoprawne podstawy adopcji zagranicznej
[hidepost=1]
Model Family Code (MFC)
Zbliżanie ustawodawstw państw UE ma głównie na celu zagwarantowanie podstawowych swobód wynikających z obywatelstwa UE. Model Kodeksu Rodzinnego został zaproponowany w 2001 r. przez Komisję do spraw Prawa Rodzinnego42. Miał na celu stworzenie projektu Kodeksu rodzinnego, który miałby posłużyć unifikacji, a przynajmniej harmonizacji prawa europejskiego w dziedzinie prawa rodzinnego. Komisja zajęła się problemami związanymi z rozwodem, obowiązkami byłych małżonków wobec siebie, a także zagadnieniami dotyczącymi obowiązków rodzicielskich. Poświęcono także jeden rozdział kwestiom związanym z aspektami adopcji, w tym adopcji zagranicznej.
Artykuł 3.11 MFC zakłada, że adopcja może być dokonana jedynie pomiędzy dzieckiem, które nie osiągnęło pełnoletniości. Natomiast przysposabiającymi mogą być dwie osoby naraz albo jedna osoba samodzielnie. Nie wskazano jednak na wymóg, aby przysposabiający byli osobami różnej płci. W art. 3.12 MFC wprowadza cezurę wieku, bezpośrednio dla osoby przysposabiającej, a pośrednio dla przysposabianego43. Przyszły rodzic adopcyjny nie może mieć mniej niż 25 lat, a różnica między stronami stosunku przysposobienia musi wynosić co najmniej 18 lat, a nie więcej niż 40 lat. MFC w art. 3.13 wymaga zgody na adopcję rodziców lub dotychczasowych opiekunów dziecka. Zgodnie z uzasadnieniem do projektu, zaznaczono, że uprawnione władze powinny w każdym indywidualnym przypadku badać, czy zgoda została udzielona w sposób wolny i pełny. Ponadto, w art. 3.12 ust. 2 MFC zarezerwowano możliwość odstąpienia od zgody na adopcję, jeśli jest ona niemożliwa do uzyskania (np. rodzice są nieznani) lub rodzice odmawiają zgody, która to odmowa zagraża najlepiej pojętemu interesowi dziecka. Zgodnie z art. 3.14 MFC, od dziecka, które osiągnęło dwunasty rok życia, także miałaby być wymagana zgoda na adopcję44.
MFC zawiera także wyraźne postanowienie co do zmiany sytuacji prawnej pomiędzy dzieckiem a jego „przeszłymi” i „przyszłymi” rodzicami lub opiekunami. Zgodnie z art. 3.15 ust. 1 MFC, pomiędzy rodzicami adopcyjnymi a adoptowanym tworzy się więź rodzicielska. Natomiast związki rodzinne między dzieckiem a jego poprzednimi prawnymi opiekunami oraz innymi osobami, z chwilą orzeczenia adopcji, przestają istnieć. Mowa tutaj o tzw. przysposobieniu pełnym, znanym w naszym porządku prawnym.
MFC gwarantuje dziecku także pewne uprawnienia już po orzeczeniu adopcji. Otóż zgodnie z art. 3.17 MFC, dziecko po uzyskaniu 15. roku życia ma prawo do uzyskania wszystkich informacji na temat jego pochodzenia45.
Zgodnie z projektem prawa MFC, gwarantuje się adoptowanemu możliwość złożenia wniosku o unieważnienie adopcji. Pomimo, że w uzasadnieniu do art. 3.18 MFC zauważono, że w różnych systemach prawnych gwarantuje się możliwość wystąpienia z wnioskiem o odwołanie adopcji także przez inne podmioty (np. rodziców adopcyjnych), to MFC zakłada, z uwagi na pierwszorzędny interes dziecka, że tylko ono z takim wnioskiem może w ogóle wystąpić. W konsekwencji unieważnienia adopcji zostają przerwane więzi rodzicielskie między przysposabiającymi a przysposabianym, natomiast odżywają więzi z poprzednimi opiekunami prawnymi (art. 3.19 MFC).
MFC ma być rozwiązaniem kompromisowym pomiędzy różnymi systemami prawnymi Europy. W części dotyczącej adopcji, pomimo zaprezentowania go w czterech tłumaczeniach (na angielski, hiszpański, francuski i niemiecki), wydaje się być lakoniczny. Można go także ocenić jako zachowawczy. Bardzo silnie kładzie się w nim nacisk tylko na uprawnienia dziecka, pomijając w znacznej mierze prawa dotychczasowych opiekunów, a zupełnie rezygnując z omówienia zagadnień związanych z miejscem w procedurze adopcyjnej osób starających się o adopcję.
SUMMARY
Foreign adoptions have been a subject of deliberations and considerable interest of both theoreticians and practicians of international private and public law, family law, children’s rights (this is evidenced by the very number of legal acts in this area). Problems of foreign adoptions have also been in the focus of interest of sociology and psychology.
This article discusses the definition, principles and premises of foreign adoptions basing on both the requirements of the international and national law. Specially emphasized were the tendencies to raise the level of guarantees for foreign adoptions in the EU law, especially through the preparation of the Model Family Code which is to regulate the issues of adoptions, including foreign adoptions. The article analyses one by one the premises that need to be examined when passing a decision concerning a foreign adoption. In particular, in view of the need to examine the primacy of domestic over foreign adoption it shows that the ad casu decision concerning a foreign adoption is highly complicated because of numerous exceptions and the host of other premises, whose analysis of interpretation encounter multiple difficulties.
There is no doubt, however, that the primary principle of fundamental importance when considering a foreign adoption case is the interest of the child. Despite the fact that this is the overriding criterion, its interpretation is extremely complex.
This publication reflects the ongoing discussion on the international arena whether cross-border adoption of citizens is permissible. It seems that the answer to be found from reading international and national legal acts is in the affirmative. In the case of adoptions, it is not the foreign policy or general social interests, which would weigh in favour of the unconditional detention of the child in the territory of one’s country only because it is its citizen, that are to be considered. Exclusively the interest of the individual – the child should be examined in order to ascertain where its proper growing up, raising, development, education, etc. will be better guaranteed. In the face of the above, this article comprehensively discusses the issue of factual and legal grounds for foreign adoptions.
[/hidepost]