Materialnoprawne podstawy adopcji zagranicznej
[hidepost=1]Sąd orzekający o przysposobieniu powinien więc współdziałać z instytucjami wyspecjalizowanymi w dziedzinie organizacji zastępczych środowisk rodzinnych dla dzieci pozbawionych szans wychowywania w rodzinach naturalnych. Przy wyborze odpowiednich rozwiązań należy w sposób właściwy uwzględniać wskazania dotyczące zachowania ciągłości w wychowywaniu dziecka oraz jego tożsamości etnicznej, kulturowej i językowej (art. 20 ust. 3 KPrDz). Może to m.in. spowodować uznanie pierwszeństwa obywateli polskich lub osób pochodzenia polskiego zamieszkałych za granicą. Wskazania te nie mają jednak charakteru bezwzględnego.
Sąd ma obowiązek każdorazowego ustalenia, czy wobec dziecka, co do którego został złożony wniosek o adopcję przez osoby zamieszkałe za granicą, były podejmowane wcześniej próby umieszczenia go w rodzinie adopcyjnej lub rodzinie zastępczej. Wobec słabości aparatu pomocniczego sądów rodzinnych, konieczne jest zwrócenie się w tym zakresie do instytucji pozasądowych. Jedną z nich jest działający od 1990 r. Centralny Bank Informacji o Dzieciach Zakwalifikowanych do Rodzin Przybranych przy Krajowym Ośrodku Adopcyjno-Opiekuńczym TPD, który gromadzi informacje o dzieciach mających uregulowaną sytuację prawną, których powierzenie „rodzinom krajowym” jest z różnych przyczyn niemożliwe. W takiej sytuacji Bank rozpatruje sprawy zgłoszonych dzieci z punktu widzenia ewentualnej adopcji zagranicznej.
Dosłowna wykładnia art. 21 pkt b Konwencji mogłaby prowadzić do wniosku, że nawet perspektywa umieszczenia dziecka w krajowej placówce opiekuńczej powinna wyłączać orzeczenie adopcji zagranicznej. Stanowisko takie nie może być jednak zaakceptowane. Wzgląd na dobro dziecka przemawia zdecydowanie za zasadą pierwszeństwa zastępczych środowisk rodzinnych przed środkami opieki typu zakładowego (domu opiekuńczego). Jeżeli dziecko ze względu na wady lub deformacje rozwojowe miałoby w Polsce jedynie perspektywę przedłużającego się pobytu w placówce opiekuńczej, to subsydiarność adopcji zagranicznej nie może w takim przypadku stać na przeszkodzie orzeczeniu takiej adopcji.
Pierwszeństwo adopcji krajowej w stosunku do zagranicznej podlegać może również innym jeszcze ograniczeniom, np. w sytuacjach, gdy za celowością przysposobienia dziecka przez osoby zamieszkałe poza krajem przemawiają istotne względy związane z sytuacją rodzinną dziecka lub jego cechami psychofizycznymi, np. przysposobienie przez osoby zamieszkałe za granicą, ale będącą krewną dziecka i emocjonalnie związaną z dzieckiem; przysposobienie przez osoby, które wcześniej dokonały adopcji rodzeństwa dziecka; przysposobienie przez osoby, u których dziecko przez dłuższy czas przebywało i nawiązało wieź emocjonalną.
Ponadto, SN w postanowieniu z 5.7.2006 r.17 stwierdził, że jakkolwiek w świetle art. 1142 § 2 KRO adopcja zagraniczna rzeczywiście powinna być traktowana jako ultima ratio, to jednak nadrzędny interes dziecka, jego dobro, możliwość pełnego i harmonijnego rozwoju może wymagać, w konkretnym wypadku, odrzucenia zasady pierwszeństwa adopcji krajowej.
[/hidepost]