Moc wiążąca wyroków Krajowej Izby Odwoławczej w postępowaniach sądowych związanych ze zwrotem wadium
[hidepost=1]
3) Prejudycjalność wyroków KIO
Odnosząc się natomiast do zagadnienia prejudycjalności należy wskazać, że praeiudicium – prejudykat oznacza w istocie orzeczenie sądowe prejudycjalne, zawierające rozstrzygnięcie kwestii prawnej48. Pojęciem prejudycjalności można się posłużyć w znaczeniu wąskim i szerokim. W znaczeniu sensu largo prejudycjalność oznacza zależność rozstrzygnięcia sprawy głównej od rozstrzygnięcia zapadłego w innym postępowaniu. Natomiast w znaczeniu sensu stricto prejudycjalność wiąże się z koniecznością rozstrzygnięcia o kwestiach prejudycjalnych przez inny sąd lub organ, których orzeczenia będą wiążące dla sądu orzekającego w sprawie głównej49. W tym wypadku tzw. relewancja zagadnień wstępnych jest istotnym (pozytywnym) skutkiem przyznania orzeczeniu mocy prawnej.
W odniesieniu do wyroków KIO o prejudycjalności, jako jego skutku, można by mówić jedynie wówczas, gdyby nastąpiło zatwierdzenie wyroku KIO przez sąd państwowy. Jednak skoro ustawodawca nie przewiduje w odniesieniu do wyroku KIO instytucji uznania, tak jak ma to miejsce w przypadku wyroków arbitrażowych, to tym samym trudno jest wywieść, że wyrok KIO w ogóle może być wyposażony w skutek w postaci prejudycjalności. Niewystarczające jest tu bowiem stwierdzenie wykonalności, ponieważ prejudycjalność nie będzie wiązała się ze skutkiem w postaci wykonalności, lecz z mocą wiążącą, która, jak wskazano powyżej, została wykluczona w stosunku do wyroków KIO. Należy również wskazać, że w odniesieniu do wyroków KIO brakuje w przepisach KPC identycznej, jak ma to miejsce w stosunku do wyroków sądu karnego, normy określonej w art. 11 KPC, czy też idąc jeszcze dalej, możliwości zawieszenia postępowania na podstawie przepisu art. 177 § 1 i 2 KPC z uwagi na toczące się postępowanie przed KIO.
Analizując także źródło prejudycjalności w kontekście wyroków KIO należy przywołać jeden z poglądów na temat prejudycjalności, a mianowicie, jak wskazuje J. Rodziewicz50, trafny jest pogląd, że: „przepis art. 365 § 1 KPC rozumiany nie tylko jednak jako stanowiący pozytywną funkcję prawomocności, jest źródłem prejudycjalności. Wystąpi ona jednak nie w tej samej przedmiotowo, lecz przede wszystkim w innej przedmiotowo sprawie niż rozstrzygnięta prawomocnym wyrokiem, jeżeli w sprawie tej występują te same strony co w sprawie rozstrzygniętej prawomocnym wyrokiem lub osoby z mocy przepisu szczególnego objęte rozszerzoną prawomocnością odnośnego wyroku (art. 365 § 1 KPC). W takiej sytuacji będziemy mieli do czynienia z prejudycjalnością, której źródłem jest przepis art. 365 § 1 KPC oraz przepisy szczególne, do których odsyła. (…) Należy przy tym mocno podkreślić, że prejudycjalność, jeśli rozumieć ją szeroko, jako związanie sądu prawomocnym rozstrzygnięciem innej sprawy, może wynikać również z innych źródeł. Źródłem tego związania może być bowiem między innymi konstytutywny charakter orzeczeń, czy też w szczególny sposób tzw. skutek stanu faktycznego, a także inne przyczyny (…)”. Ze stwierdzenia tego wynika, że prejudycjalność może być wynikiem prawomocności (a więc także mocy wiążącej), ale może ona także wynikać z innych przyczyn, jak np. skutku procesowego w postaci skuteczności wyroku.
Samo pojęcie skuteczności jest sporne w nauce polskiej, podobnie jak w nauce światowej, która przeprowadza rozróżnienie na skutki wewnętrzne (właściwe) i skutki zewnętrzne (niewłaściwe). Tym samym pojęcie to nie jest jednolicie ujmowane, a przez to również utożsamiane z innymi przymiotami51. Prawomocność, wykonalność i skuteczność są odrębnymi instytucjami procesowymi, które występują jako samoistne cechy orzeczenia sądowego. Pomiędzy skutecznością a prawomocnością zachodzi jednak uwarunkowanie powodujące, że z pewnymi zastrzeżeniami można mówić o skuteczności jako o następstwie prawomocności52. Sądowe orzeczenie merytoryczne uzyskuje cechę skuteczności z momentem uprawomocnienia się. Wynika to nie tyle z określonej koncepcji teoretycznej, co z pewnej prawidłowości, jaka wiąże się ze skutkami procesowymi orzeczenia sądowego53. Niektórzy przedstawiciele doktryny wskazują, że pojęcie skuteczności jest dość szerokie i obejmuje skutek konstytutywny, prejudycjalność oraz skutek stanu faktycznego54. Odmienne stanowisko przyjmuje K. Korzan55, który podkreśla, że skutek konstytutywny nie wypływa ze skuteczności, lecz jest jej przejawem. Oznacza to, że on sam jest tą skutecznością. Nie ulega wątpliwości, że niektóre skutki – skutek konstytutywny, czy też skutek stanu faktycznego – wiążą się z prawem materialnym, a nie procesowym i tym samym oddziałują przede wszystkim na sytuację materialnoprawną. Podstawą skutku konstytutywnego musi być norma prawa materialnego, upoważniająca dany organ do ukształtowania stosunku prawnego. W doktrynie dodatkowo wskazuje się, że skutek konstytutywny poza oddziaływaniem na sferę materialnoprawną podmiotów stosunku prawnego może, co nie jest wykluczone, oddziaływać także na sferę procesową (rozszerzenie skuteczności zagranicznego orzeczenia jako skutek postanowienia o uznaniu) i nie powodować zmian w sytuacji materialnoprawnej56. A. Miączyński57 przyjmuje, że skutek stanu faktycznego wchodzi w zakres pojęcia skuteczności orzeczenia. Skutek stanu faktycznego należy do pośrednich materialnoprawnych skutków orzeczenia i jest następstwem uzyskania prawomocności. Skutek stanu faktycznego, co istotne, tworzy nie tyle sama treść orzeczenia, co norma prawna, która przewiduje wystąpienie określonego skutku w związku z ustaloną orzeczeniem sytuacją prawną. Przyjmuje się, że skutek stanu faktycznego występuje wszędzie tam, gdzie stan faktyczny jakiejkolwiek normy prawnej przewiduje istnienie osądzenia sprawy jako jedną ze swych części składowych58 i gdy prawo materialne właściwe dla oceny stosunku prawnego tak stanowi59.
Inaczej kwestia ta przedstawiałaby się w stosunku do wyroku KIO, albowiem skutek stanu faktycznego mógłby jedynie zaistnieć – potencjalnie i ewentualnie – po czynności w postaci jego uznania. Jednak skoro ustawa nie przewiduje możliwości uznania, lecz tylko i wyłącznie stwierdzenie wykonalności, to tym samym skutek ten należy wykluczyć.
[/hidepost]