Moc wiążąca wyroków Krajowej Izby Odwoławczej w postępowaniach sądowych związanych ze zwrotem wadium

[hidepost=1]

W odniesieniu do sądownictwa polubownego kwestię tę rozwiązano poprzez przyjęcie, że mamy do czynienia z uznaniem wyroku arbitrażowego, który nie nadaje się do egzekucji oraz ze stwierdzeniem wykonalności wyroku arbitrażowego, który z kolei nadaje się do egzekucji. Tak więc są dwie czynności sądowe, jedna polegająca na uznaniu, druga zaś na stwierdzeniu wykonalności. I tak, w myśl art. 1212 § 1 KPC, wyrok sądu polubownego po jego uznaniu bądź stwierdzeniu wykonalności ma moc prawną na równi z wyrokiem sądu powszechnego. W odniesieniu natomiast do wyroków KIO przyjęto jedynie stwierdzenie wykonalności, co odnosi się tylko i wyłącznie do wyroków nadających się do egzekucji. W konsekwencji, wyrok KIO w myśl art. 197 ust. 1 PrZamPubl, nie zawiera żadnego innego skutku poza samą wykonalnością33.

Jednak w zaprezentowanym stanowisku KIO mamy do czynienia z brakiem rozróżnienia pomiędzy prawomocnością a mocą wiążącą. Jest to z punktu widzenia rozwiązań prawnoprocesowych przyjętych w KPC – błędne stanowisko i z istoty niemożliwe do zaakceptowania. Zgodnie bowiem z art. 365 § 1 KPC, orzeczenie prawomocne wiąże nie tylko strony i sąd, który je wydał, lecz również inne sądy i inne organy państwowe, a w wypadkach w ustawie przewidzianych także inne osoby. W myśl wyroku SN z 15.7.1998 r.35 omawiany przepis, stanowiąc o mocy wiążącej orzeczenia, oznacza, że żaden z wymienionych podmiotów nie może negować faktu istnienia prawomocnego orzeczenia sądu i jego określonej treści, niezależnie od tego, czy był, czy nie był stroną tego postępowania. Moc wiążąca prawomocnego orzeczenia sądu cywilnego nie oznacza jednak związania tym wyrokiem sądu orzekającego w innej sprawie, tak jak przewiduje to art. 11 KPC w przypadku prawomocnego wyroku karnego36.

W doktrynie prawa procesowego cywilnego moc wiążąca ujmowana jest z różnych punktów widzenia. Warto z uwagi na skomplikowaną materię wyroku KIO przytoczyć przynajmniej niektóre z poglądów, celem wykazania, że w tym przypadku nie można przypisać żadnej mocy wiążącej do wyroku KIO w zakresie, w jakim stanowi on rozstrzygnięcie w przedmiocie oddalenia odwołania.

I tak przykładowo, jak wskazuje K. Piasecki37, „(…) prawomocność orzeczenia sądu w sensie art. 363 § 1 KPC jest podstawą jego mocy wiążącej w rozumieniu art. 365 § 1 KPC Orzeczenia zatem nieprawomocne nie mają mocy wiążącej. Moc wiążąca, gdyż tak należy pojmować zwrot »wiąże«, jest wynikiem orzeczenia sądu jako aktu władzy państwowej. (…) Moc wiążąca prawomocnego orzeczenia sądu charakteryzuje się w istocie rzeczy dwoma aspektami. Pierwszy z nich odnosi się do faktu istnienia prawomocnego orzeczenia, drugi zaś przejawia się w mocy wiążącej jako określonym walorze prawnym rozstrzygnięcia (osądzenia) zawartego w treści orzeczenia”. Zdaniem zaś I. Kunickiego38: „(…) mocy wiążącej orzeczenia prawomocnego nie można ujmować jednolicie bez rozróżnienia podmiotu, którego dotyczy. Z art. 365 § 1 KPC bowiem wynika, że uregulowano w nim moc wiążącą orzeczenia wobec czterech różnych grup podmiotów. (…) Należy uznać, że moc wiążąca prawomocnego orzeczenia nie oznacza również obowiązku przyjęcia do wiadomości faktu istnienia orzeczenia i jego treści. Rezultat prostego stwierdzenia faktu istnienia orzeczenia i jego treści osiągniemy bez szczególnych unormowań dotyczących mocy wiążącej orzeczenia tak samo, jak w wypadku stwierdzenia każdego innego faktu. (…) Należy natomiast zaaprobować pogląd, według którego moc wiążąca wynikająca z art. 365 § 1 KPC w odniesieniu do sądów oznacza, że muszą one przyjmować, iż dana kwestia kształtuje się tak, jak zostało to ustalone w prawomocnym orzeczeniu. Chodzi tu o wypadek, gdy kwestia rozstrzygnięta w orzeczeniu pojawia się jako zagadnienie wstępne (kwestia wstępna) w tym samym albo w innym postępowaniu. Sąd orzekający powinien rozstrzygnąć tę kwestię na ogólnych zasadach, jednak ze względu na wynikającą z art. 365 § 1 KPC moc wiążącą orzeczenia prawomocnego nie może przyjąć odmiennego rozwiązania kwestii, choćby przemawiał za tym zgromadzony materiał procesowy. Moc wiążąca prawomocnego orzeczenia zatem ma znaczenie tylko wówczas, gdy kwestia rozstrzygnięta orzeczeniem pojawi się jako wstępna. Jeżeli bowiem kwestia rozstrzygnięta orzeczeniem pojawia się jako samodzielna, to na przeszkodzie ponownemu orzekaniu w tej kwestii stoi związanie sądu wydanym orzeczeniem. (…) Należy zatem uznać, że istotą mocy wiążącej wynikającej z art. 365 § 1 KPC wobec sądu, który wydał orzeczenie, jest przedstawiona wyżej powinność przyjęcia, iż dana kwestia przedstawia się tak, jak zostało to ustalone w prawomocnym orzeczeniu. Natomiast zakaz ponownego badania kwestii wstępnej jest skutkiem powinności uznania za trafne ustaleń dokonanych w prawomocnym orzeczeniu (…)”.

[/hidepost]