• Dodatek "Odszkodowanie za najem pojazdu zastępczego - materiały z konferencji", Prawo cywilne
  • Artykuł pochodzi z numeru IUSTITIA 1(15)/2014, dodano 9 maja 2014.

Najem pojazdu zastępczego – uwagi o sposobie ustalania stawek rynkowych czynszu najmu

Edyta Bronowicka
(inne teksty tego autora)

[hidepost=1]

Takie samo stanowisko podziela Sąd Okręgowy w Warszawie, któremu dał wyraz w wyroku z 7.8.2013 r.4 Sąd Okręgowy stwierdził, że ustalenie wysokości szkody na podstawie art. 322 KPC jest właściwe w przypadku, gdy ścisłe jej udowodnienie nie jest możliwe. Sąd Okręgowy nie podważył samej zasady swobody umów tam wyrażonej, ale swoboda nie oznacza pełnej dowolności i znajduje ograniczenie przez zastosowanie przez ustawodawcę zwrotu „byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego”. W ocenie Sądu Okręgowego, wysokość rekompensaty pieniężnej powinna odpowiadać wydatkom rzeczywiście poniesionym, przy uwzględnieniu cen na rynku lokalnym, i jest to ograniczenie kompensaty szkody, chroniącej sprawcę szkody przed nieograniczoną odpowiedzialnością lub całkowicie dowolnym kształtowaniem cen.

Drugą kwestią wymagającą rozważenia jest określenie, w jaki sposób zakreślić te granice. Wydaje się być oczywiste, że wysokość stawki rynkowej może określić miarodajnie jedynie biegły z zakresu ekonomii, który byłby w stanie wyeliminować spośród stawek istniejących na rynku te, które nie zostały ukształtowane
w wyniku faktycznych negocjacji pomiędzy wypożyczalniami a odbiorcami usług, a zatem stawkami rynkowymi w znaczeniu ekonomicznym nie są.

Problemy związane z kosztami najmu pojazdów zastępczych były analizowane również w innych państwach UE na skutek zawyżania stawek najmu przez firmy wypożyczające samochody zastępcze. Wskazano5, że w wyniku stosowania przez firmy wypożyczające samochody zastępcze stawek nawet kilkakrotnie wyższych niż tzw. „stawki normalne” przy wynajmie w ramach obowiązkowego ubezpieczenia sprawcy szkody, w Niemczech, w wyniku decyzji Sądu Najwyższego nastąpiło przeniesienie obowiązku wykazania konieczności „taryfy wypadkowej” – czyli wyższej niż „normalna” na poszkodowanego, a tym samym na firmę wynajmującą6. W wyniku tego powstało orzecznictwo, w którym dominuje stanowisko, że wynajem pojazdu w ramach normalnej taryfy jest wymagany i niezbędny. Wyższe stawki są odpowiednie tylko wtedy, jeśli są usprawiedliwione szczególną sytuacją danego przypadku lub gdy poszkodowany nie miał możliwości wynajęcia pojazdu w ramach normalnej taryfy. Ciężar dowodu w tym zakresie ciąży na ­poszkodowanym7.

W orzecznictwie sądów polskich dominuje pogląd, że to pozwany powinien udowadniać, iż w danym przypadku stawka zastosowana przez firmę wynajmującą auta była zawyżona. Rozważyć jednak należy, czy nie zmienić zasady rozkładu ciężaru dowodu. W sytuacji, gdy materiał dowodowy zgromadzony w sprawie wskazuje na to, że opłacalne jest wynajęcie samochodu danej klasy za kwotę np. 100 zł (co pozwala domniemywać, że ta stawka ma już charakter rynkowy), a powód żąda np. 300 zł dziennie, to raczej powód powinien wykazywać, że jego stawka jest uzasadniona ekonomicznie.

Kwestie te jednak niewątpliwie będą przedmiotem badania w licznych sprawach wpływających do sądów i być może praktyka orzecznicza pozwoli na takie uregulowanie rynku tego typu usług, by obyło się bez ingerencji sądów w niemalże każdy stosunek prawny tego rodzaju.

* Autorka jest sędzią Sądu Rejonowego dla m.st. Warszawy w Warszawie, prezesem Fundacji Centrum Szkolenia Sędziów „Iustitia”.

1 III CZP 5/11, niepubl.

2 III CZP 32/03, OSNC Nr 4/2004, poz. 51.

3 XXIII Ga 403/13a, niepubl.

4 XXIII Ga 589/13, niepubl.

5 Zob. Publikacja z Okazji 50-lecia Członkostwa Polskiego Biura Ubezpieczycieli Komunikacyjnych w Systemie Zielonej Karty – Likwidacja międzynarodowych szkód komunikacyjnych w Europie, InterEurope AG European Law Service, dostępna na: http://www.rzu.gov.pl/files/1364__340__Likwidacja_miedzynarodowych_szkod_komunikacyjnych_w_Europie.pdf.

6 BGH VersR 2005, 850 i BGH NJW 2006, 360.

7 Likwidacja…, op. cit., s. 49 i n.

[/hidepost]