O mediacji w Niemczech
[hidepost]
Sędziowie ugodowi działają tym samym w większości sądów, z wyjątkiem federalnych Sądów Najwyższych i małych sądów rejonowych.
Przykładowo, podać można następujące dane:
Landgericht Berlin – Sąd Krajowy (Okręgowy) ma ok. 350 sędziów, w tym 14 sędziów ugodowych16; Oberlandesgericht Celle – Wyższy Sąd Krajowy – z 90 sędziów 8, łącznie z prezesem sądu, to sędziowie ugodowi17; Landgericht Stade – z 32 sędziów 5, łącznie z prezesem sądu, to sędziowie ugodowi18; Amtsgericht Hannover – Sąd Rejonowy – z 110 sędziów 8, łącznie z prezesem sądu, to sędziowie ugodowi19; Amtsgericht Cuxhaven z 6 sędziów, 1, dyrektor sądu, jest sędzią ugodowym20.
Praca sędziego ugodowego jest włączana do normalnego pensum danego sędziego21. Bardzo często sędzia ugodowy nie jest anonimowy dla obywatela, ponieważ zazwyczaj zespół sędziów ugodowych przedstawiany jest na stronie internetowej sądu. Publikowane są tam też zdjęcia tych sędziów.
1. Postępowanie pojednawcze przed sądem (na przykładzie postępowania cywilnego) i przed sędzią ugodowym
Poszczególne procedury (cywilna, pracy czy administracyjna) nakładają na sąd obowiązek zadbania o ugodowe zakończenie sporu. Tytułem przykładu wspomnieć można § 278 Zivilprozessordnung22 – Kodeksu postępowania cywilnego, noszący urzędowy tytuł „Ugodowe zażegnanie sporów prawnych, postępowanie w celu ugodowego zakończenia sporu, ugoda”.
W wyżej wymienionym paragrafie pojawia się po raz pierwszy sformułowanie „sędzia ugodowy”. Przepis jest podobny do art. 10 polskiego KPC. Podkreślenia wymaga jednak, że regulacja ta jest częścią większego pakietu przepisów nazwanego „Ugodowe zażegnanie sporów prawnych”. Ugodowe zażegnanie sporów prawnych polega nie tylko na możliwości zalecenia przez sędziego obydwu stronom zawarcia ugody, lecz także na zobowiązaniu sędziów do angażowania się w zawieranie ugody. Oznacza to, że sędzia, który ograniczy się do spytania stron o ich intencje polubownego porozumienia się, nie wypełnia nałożonego na niego obowiązku.
Jeśli strony nie są otwarte na porozumienie z wykorzystaniem alternatywnych sposobów rozwiązywania sporów, sąd jest zobowiązany wystąpić z własną inicjatywą, np. przedstawić ryzyko związane z wydaniem wyroku w porównaniu z zaletami związanymi z zawarciem ugody. Poza tym sędzia musi, co do zasady, rozważyć stan faktyczny i przedmiot sporu, a także przedstawić ocenę zaistniałego sporu w świetle prawa – jednak nie może przy tym tracić bezstronności.
Powołany § 278 ZPO bywa często przedmiotem dyskusji między stronami, a także dyskusji prowadzonych z sądem. Zgodnie z jego ust. 2, w celu ugodowego zakończenia sporu musi odbyć się wstępne posiedzenie ustne, chyba że odbyła się już pozasądowa próba zawarcia ugody przed komisją pojednawczą lub wstępne posiedzenie ustne wydaje się bezcelowe (z góry wiadomo, że nie przyniesie skutku). Sąd musi podczas posiedzenia w celu ugodowego zakończenia sporu rozważyć ze stronami cały stan faktyczny i przedmiot sporu, a także – o ile jest to konieczne – zadawać stronom pytania. Każda ze stron powinna stawić się osobiście na posiedzenie i zostać przesłuchana.
Natomiast ust. 5 tego paragrafu mówi, że sąd może skierować strony na wstępne posiedzenie w celu ugodowego zakończenia sporu, jak również skierować je na dalsze próby polubownego zakończenia sporu przed innym wyznaczonym sędzią, który nie posiada uprawnień do rozstrzygnięcia sporu (sędzia ugodowy). Sędzia ugodowy może stosować wszystkie metody zakończenia sporu, również mediację.
Poza tym istnieje możliwość mediacji pozasądowej, także z inicjatywy sądu. Zgodnie z § 278a ust. 1 ZPO sąd może proponować stronom mediację albo inne postępowanie zmierzające do zakończenia sporu na drodze pozasądowej”23.
2. Różnice pomiędzy sędzią ugodowym a sędzią rozstrzygającym spór
Wprowadzenie instytucji „sędziego ugodowego” ma swe korzenie w inicjatywie ustawodawczej landu Bawaria z 2004 r.24. Po raz pierwszy pojawił się wtedy sędzia, który w rzeczywistości nie pracuje jak sędzia25: ani nie przeprowadza postępowania dowodowego, ani nie wydaje rozstrzygnięć dotyczących toku postępowania cywilnego. Chociaż decyzja o skierowaniu sprawy do sędziego ugodowego nie powoduje zawieszenia postępowania26, postępowanie cywilne nie może się toczyć w tym okresie.
[/hidepost]