O mediacji w Niemczech

(inne teksty tego autora)

[hidepost]

Sędzia ugodowy w przeważającej mierze wykonuje obowiązki sędziego rozstrzygającego²⁷. Jako sędzia ugodowy pracuje natomiast rzadko²⁸. Sędzia ugodowy pracuje zawsze sam, nie pracuje w składzie kolegialnym ani we współpracy z innymi mediatorami. Sędzia ugodowy nie jest sędzią w stanie spoczynku.

Sędzia ugodowy nie dokonuje rozstrzygnięć²⁹. Jest natomiast kimś więcej niż mediator. Może stosować wszystkie metody zakończenia sporu, w tym mediację. W grę wchodzą także inne metody zakończenia sporu. Intytucja wpisuje się tym samym w nurt „Alternative Dispute Resolution – ADR”, ruchu, który powstał w latach 70. XX w. w USA³⁰. Najważniejszą z alternatywnych metod jest mediacja, inną jest arbitraż. Na ogół sędzia ugodowy działa jak mediator. Pod żadnym pozorem nie wolno mu udzielać porad prawnych³¹, co jest domeną adwokatów (prawników). Nie ma ustawy ani rozporządzenia, które regulowałoby postępowanie przed sędzią ugodowym, nie ma też reguł postępowania mediacyjnego. Znajdują zastosowanie ogólne reguły mediacji.

Chociaż sędzia ugodowy nie działa jak sędzia rozstrzygający, pozostaje sędzią w sensie niemieckiej Konstytucji – Grundgesetz. W rozumieniu konstytucyjnym jest więc sędzią ustanowionym ustawą³². Wraz z wydaniem postanowienia sądu nakładającego na strony obowiązek stawienia się przed sędzią ugodowym (§ 278 pkt 5 ZPO), dochodzi do ustanowienia sędziego ugodowego jako sędziego ustanowionego ustawą w rozumieniu art. 101 Konstytucji niemieckiej³³. Jeżeli w danym sądzie jest kilku sędziów ugodowych, w podziale czynności uregulowane jest, który sędzia ugodowy zajmie się daną sprawą. Przykładowy zapis w podziale czynności może być następujący: „Sędzią ugodowym w sprawach rodzinnych jest Sędzia X. Sędzią ugodowym w sprawach gospodarczych jest sędzia Y. itd.”.

3. Przebieg postępowania po przekazaniu sprawy przez sąd

a) Kompetencje sędziego ugodowego

Istnieją dwa rodzaje postępowania pojednawczego: jedno przed sądem i jedno przed sędzią ugodowym. Jeżeli sąd już przed pierwszym postępowaniem pojednawczym jest zdania, że sprawa nadaje się do mediacji, może skierować strony do sędziego ugodowego. Sędzia ugodowy musi potem wyznaczać postępowanie pojednawcze, ponieważ strony mają prawo do postępowania pojednawczego, niezależnie od wyjątku wynikającego z § 278 ust. 2 ZPO: „(…) chyba że odbyła się już pozasądowa próba zawarcia ugody przed komisją pojednawczą lub wstępne posiedzenie ustne wydaje się bezcelowe (z góry wiadomo, że nie przyniesie skutku”.

Sędzia ugodowy jednak nie jest związany oceną sądu co do tego, czy postępowanie pojednawcze jest uzasadnione. Sędzia ugodowy prowadzi postępowanie pojednawcze zgodnie ze swojej oceną. Jeżeli jego zdaniem nie ma szans na ugodę, podejmuje stosowną decyzję i zwraca sprawę sądu³⁴.

b) Postępowanie mediacyjne przed sędzią ugodowym

Obydwa postępowania różnią się m.in. tym, że postępowanie przed sądem jest jawne³⁵, a przed sędzią ugodowym jawność jest wyłączona³⁶.

Jeżeli sędzia ugodowy działa jako mediator, mediacja przebiega następująco:

1. ustala się podstawy mediacji;
2. strony prezentują swoje stanowiska i punkt widzenia (mediator odtwarza stanowiska i punkt widzenia obu stron, aby mieć gwarancję, że je właściwie zrozumiał);
3. wspólne ustalanie przyczyn konfliktu (mediator aktywnie się przysłuchuje);
4. opracowanie możliwości rozwiązanie konfliktu (różne metody: np.: brainstorming – „burza mózgów”);
5. zawarcie umowy – najlepiej pisemnie³⁷.

Istotną rolę odgrywają adwokaci. Co do zasady, mogą oni brać udział w postępowaniu pojednawczym przed sędzią ugodowym³⁸, chociaż jest możliwe przeprowadzenie postępowania bez udziału adwokatów. Zdarza się, że strony nie są reprezentowane przez adwokatów (np. jeżeli zgodnie z prawem nie ma w danej sprawie przymusu adwokackiego) albo strony rezygnują z udziału adwokatów, co występuje rzadko. Ocenia się, że obecność adwokatów w postępowaniu pojednawczym dobrze wpływa na zakończenie sporów w ugodowy sposób³⁹.

c) Kilka zasad mediacji przed sędzią ugodowym – dobrowolność i poufność

Ważną zasadą w postępowaniu mediacyjnym jest swoboda (wolność) stron. Oznacza to, że nie jest możliwa mediacja bez zgody stron. Ściśle rzecz ujmując, ustawa przewiduje możliwość skierowania stron do mediacji wbrew ich woli⁴⁰, ale taka sytuacja jest bardzo rzadka⁴¹ z uwagi na omawianą zasadę dobrowolności. Zgodnie z tą zasadą, która obowiązuje w każdej z metod alternatywnego rozwiązywania sporów (ADR), sędzia ugodowy jedynie stwierdza, że strony nie pojawiły się i odsyła akta do sądu. Sędzia ugodowy nie ma bowiem uprawnień sądowych, nie może zawieszać postępowania, gdyż należy to do kompetencji sądu⁴².

[/hidepost]