O niezależność władzy sądowniczej?
[hidepost=1]
2. Metody rozwiązania konfliktów normatywnych według Ronalda Dworkina i Roberta Alexy’ego
Analiza glosowanego orzeczenia, byłaby niepełna bez podjęcia próby dookreślenia metody, którą kierował się Trybunał Konstytucyjny przy ocenie dopuszczalności obniżenia wynagrodzeń sędziowskich. W tym miejscu należy dokonać analizy mechanizmu teoretycznego sposobu rozstrzygnięcia konfliktu wartości konstytucyjnych przez Trybunał Konstytucyjny. W teorii prawa stosunkowo dużo miejsca poświęcane jest dyskursywnym mechanizmom rozwiązywania konfliktów zasad, w tym także w kontekście konstytucyjnym47. Wśród modelów rozwiązywania konfliktów zasad szczególne miejsce należy poświęcić teoriom rozwiązania konfliktów zasad opracowanym przez Ronalda Dworkina i Roberta Alexy’ego.
Punktem wyjścia pod ustalenie szczegółowych metod rozwiązywania konfliktów normatywnych przez R. Dworkina jest wyodrębnienie zarówno w wymiarze deskryptywnym, jak i normatywnym reguł (rules) i zasad (principles) jako dwóch rodzajów standardów prawnych48. Zarówno zasady, jak i reguły, stanowią równorzędne elementy systemu prawa, które powinny być uwzględniane przy podejmowaniu decyzji i rozstrzyganiu sporów prawnych, zaś odstępstwo od nich może być kwalifikowane w kategoriach błędu prawnego, uzasadniającego krytykę takiego pominięcia49. Podstawową różnicę pomiędzy zasadami prawa a regułami prawa sprowadza on do odmiennego funkcjonowania obu standardów w procesie stosowania prawa50. Reguły funkcjonują zgodnie z zasadą „wszystko albo nic”, zaś zasady mają wymiar wagi lub doniosłości i są standardami wskazują jedynie kierunek rozstrzygnięcia51. Z kolei wśród zasad R. Dworkin rozróżnia zasady w sensie ścisłym (principles) i cele polityczne (policies). Zasady w sensie ścisłym stanowią uprawnienia, czyli standardy obowiązujące nie dlatego, że ich przestrzeganie przybliża lub zapewnia osiągnięcie pożądanych ekonomicznych, społecznych, czy też politycznych celów, a ponieważ stanowi to wymóg sprawiedliwości, czy też innego rodzaju wymiaru moralności. Wymogiem policies jest standard, który wyznacza różnego rodzaju cele do osiągnięcia, jak postęp ekonomiczny, polityczny lub społeczny, albo też określa inny wymiar funkcjonowania zbiorowości społecznej52. Konflikt pomiędzy zasadami może przybrać postać bądź sprzeczności, bądź konkurencyjności.
Z kolei konkurencyjność zasad może być usunięta albo przez ustalenie pierwszeństwa, albo przez odpowiednie dostosowanie zasad. Przy czym obie metody powinny spełniać dwa warunki poprawności rozstrzygnięcia: warunek merytoryczny oraz warunek proceduralny. Warunek pierwszy statuuje wymóg, aby rozstrzygnięcie kolizji zasad opierało się na zasadach sensu stricto, a nie na dyrektywach politycznych, co tym samym wyklucza utylitaryzm. Z kolei warunek drugi nakazuje, aby przyjęta metoda rozstrzygnięcia w postaci ustalenia pierwszeństwa albo wyważenia była respektowana na przyszłość, czyli spełniała warunek uniwersalności53.
Drugim często stosowanym modelem rozstrzygania konfliktów jest model R. Alexy’ego, oparty na jego teorii praw podstawowych (TPP)54. Model Alexy’ego pozwala na precyzyjniejsze niż w teorii dworkinowskiej wyjaśnienie konfliktów norm, w tym norm zawierających zasady i reguły konstytucyjne. W tym aspekcie postuluje się ujęcie konstytucyjnych norm statuujących prawa podstawowe jako nakazów optymalizacyjnych i stworzenie racjonalnej procedury rozstrzygania konfliktów pomiędzy zasadami konstytucyjnymi. Fundamentalne znaczenie ma w tym zakresie odróżnienie przez Alexy‘ego zasad i reguł. Rozróżnienie to (choć ze znacznymi modyfikacjami) nawiązuje do wskazanego powyżej wyodrębnienia principles i rules, wprowadzonego przez R. Dworkina. R. Alexy, analogicznie jak R. Dworkin, uważa, że odróżnienie to ma charakter dychotomiczny. Niemniej jednak R. Alexy modyfikuje i precyzuje kryterium odróżnienia reguł i zasad dokonane przez
R. Dworkina kwestionując w szczególności praktyczną stosowalność kryterium „wszystko albo nic”55. Według R. Alexy’ego, każda norma jest albo zasadą, albo regułą,
a kryterium różnicującym jest struktura logiczna tych typów norm.
[/hidepost]