O niezależność władzy sądowniczej?

dr Katarzyna Gajda-Roszczynialska

[hidepost=1]

Zasady to nakazy optymalizacyjne, nakazujące zrealizowanie czegoś w maksymalnie dużym stopniu ze względu na faktyczne i prawne możliwości. Zasady, odmiennie niż reguły, mogą być zrealizowane w różnym stopniu. Reguły są to normy, które mogą być wypełnione lub niewypełnione, tertium non datur⁵⁶. W piśmiennictwie podkreśla się, że zróżnicowanie pomiędzy zasadami i regułami najdobitniej uwidacznia się w przypadku konfliktu norm. Konflikt ten może być w różny sposób rozwiązany w zależności od tego, czy występuje konflikt reguł, czy też zasad. Jeśli chodzi o konflikt dwóch reguł, to może być on rozwiązany w sferze obowiązywania w ten sposób, że jedną z tych reguł uznaje się za nieobowiązującą, a tym samym wyklucza się ją z porządku prawnego; ewentualnie stwierdza się, że jedna z tych reguł jest wyjątkiem od drugiej. Z kolei konflikt zasad rozstrzyga się w ten sposób, że jedna z pozostających w konflikcie zasad w określonych warunkach ma pierwszeństwo nad drugą. Ustalenie pierwszeństwa ma charakter konkretny, a nie abstrakcyjny, co oznacza, że jeśli jedną z zasad w określonych warunkach uznamy za nieobowiązującą, to w innych warunkach właśnie tej zasadzie można przyznać pierwszeństwo⁵⁷. Powyższe rozważania prowadzą Alexy’ego do sformułowania tzw. prawa kolizji⁵⁸. Prawo kolizji polega na tym, że jeżeli zasada P1 ma w warunkach C pierwszeństwo przed zasadą P2 i jeżeli z P1 w warunkach C wynika skutek prawny R, to obowiązuje jedna reguła, która zawiera C jako stan faktyczny i R jako skutek prawny⁵⁹. Przenosząc te rozważania na grunt konstytucyjny, a konkretnie w aspekcie orzecznictwa Federalnego Trybunału Konstytucyjnego, Alexy przyjmuje, że postanowieniom konstytucji dotyczącym praw podstawowych przyporządkowane są zarówno zasady, jak i reguły. W konsekwencji, często zastosowanie norm praw podstawowych wymaga każdorazowo wyważania (das Abwägung), czyli mówiąc inaczej rozstrzygnięcia kolizji pomiędzy daną normą a normami statuującymi inne prawa podstawowe⁶⁰. Punktem wyjścia do oceny powinno być zestawienie ze sobą: stopnia naruszenia jednej z kolidujących zasad oraz ważność realizacji zasady drugiej⁶¹. Doprecyzowuje się, że istotą stwierdzenia warunkowego pierwszeństwa pomiędzy kolidującymi zasadami jest porównanie stopnia naruszenia jednej z zasad ze stopniem ważności realizacji drugiej z nich, w ramach określonej skali porównawczej. Skala porównawcza tworzona jest w oparciu o stopień naruszenia pewnej zasady konstytucyjnej, który może być: znikomy, umiarkowany lub wysoki. Uzupełnieniem skali porównawczej
w sytuacji równego umiejscowienia zasad na tej skali w stosunku do każdej z kolidujących zasad, jest wielkość związana z przewidywaniami faktycznych skutków danego rozstrzygnięcia konstytucyjnego dla realizacji danej zasady konstytucyjnej⁶². W piśmiennictwie model ten podlega coraz częściej krytyce jako niepełny, zaś jednym z najczęściej podnoszonych zarzutów jest ten, że wady tego modelu pozostawiają wiele przestrzeni dyskrecjonalności ustawodawcy i że w konsekwencji ochrona praw podstawowych przysługujących jednostkom staje się iluzoryczna. Procedura wyważenia stosowana instrumentalnie może bowiem doprowadzić do stwierdzenia relacji warunkowego pierwszeństwa danego dobra kolektywnego przed prawem podstawowym jednostki⁶³, w szczególności w ramach realizacji doraźnych celów politycznych.

M. Araszkiewicz oraz T. Gizbert-Studnicki⁶⁴, wskazują, że problematyka ważenia wartości oraz podstawowe wątki teorii kolizji zasad stanowią przedmiot ożywionej dyskusji we współczesnej analitycznej teorii prawa. Rezultatem tej dyskusji jest rozwiązanie wielu spośród problemów, z którymi boryka się TPP Alexy’ego, co wydaje się być szczególnie przydatne przy praktycznym rozstrzyganiu konfliktów normatywnych.

Przenosząc powyższe rozważania teoretycznoprawne na kanwę glosowanego orzeczenia oczywiste jest, że w świetle teorii R. Dworkina niedopuszczalne jest odstępowanie od przyjętych uregulowań stabilnego systemu wynagrodzeń sędziowskich stanowiącego gwarancję niezależności sądownictwa w sytuacji tylko ewentualnego potencjalnego przekroczenia II progu ostrożnościowego oraz progu konstytucyjnego. Rozwiązanie to jest bowiem wątpliwe w świetle postulowanej hierarchizacji standardów na zasadnicze, które dotyczą podstawowych zasad funkcjonowania państwa i obywateli w kontekście sprawiedliwości i moralności,
od wyznaczających doraźne cele polityczne, wartości ekonomiczne lub społeczne⁶⁵.

[/hidepost]