Obowiązek zabezpieczenia finansowych interesów klientów biura podróży na wypadek niewypłacalności przedsiębiorcy – uwagi na tle nowelizacji ustawy o usługach turystycznych

(inne teksty tego autora)

[hidepost]

2. II filar zabezpieczeń finansowych

Powyższe problemy ma – w zamyśle projektodawcy – rozwiązać nowelizacja ustawy o usługach turystycznych. Podstawową zmianą wprowadzoną nowelizacją jest stworzenie „rezerwy finansowej w systemie zabezpieczeń finansowych organizatorów turystyki i pośredników turystycznych, tzw. II filar⁴². Jak czytamy dalej w uzasadnieniu projektu, nowelizacja ma poszerzać zakres narzędzi, które implementują postanowienia art. 7 dyrektywy⁴³.

Fundusz stanowi wyodrębniony rachunek bankowy w ramach Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego⁴⁴. Na organizatorów turystyki i pośredników turystycznych nałożono obowiązek prowadzenia wykazów umów o świadczenie usług turystycznych oraz umów w zakresie pośredniczenia w zawieraniu takich umów oraz składania do UFG deklaracji zawierających wyliczenie należnych składek na rzecz Turystycznego Funduszu Gwarancyjnego⁴⁵, liczbę, rodzaj zawartych umów, liczbę klientów oraz informację o zabezpieczeniach finansowych i podmiotach ich udzielających oraz terminowego uiszczania składek na Fundusz⁴⁶.

Wysokość składki na TFG określa rozporządzenie Ministra Sportu i Turystyki z 21.11.2016 r.⁴⁷. Rozporządzenie uzależnia wysokość składki od miejsca docelowego imprezy turystycznej oraz środka transportu. Składka wynosi 0 zł od klienta w przypadku, gdy impreza turystyczna odbywa się na terytorium krajów mających lądową granicę z RP, a w przypadku Federacji Rosyjskiej w obrębie obszaru ­Obwodu Kaliningradzkiego. Obowiązek uiszczenia składki nie powstaje również w przypadku imprez turystycznych na terytorium RP, w tym imprez zagranicznej turystyki przyjazdowej⁴⁸.

Możliwość uruchomienia zabezpieczeń w ramach II filaru powstaje, gdy zabezpieczenia finansowe przewidziane w I filarze okażą się niewystarczające na pokrycie kosztów powrotu klientów z imprezy turystycznej⁴⁹. W takim wypadku podmiot udzielający zabezpieczeń niezwłocznie informuje o tym fakcie właściwego marszałka województwa oraz UFG. Marszałek województwa lub wskazana przez niego jednostka występuje z kolei do Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego o wypłatę środków z Turystycznego Funduszu Gwarancyjnego⁵⁰. Artykuł 5 ust. 5j UsługiTurystU stanowi, że UFG niezwłocznie wypłaca marszałkowi województwa lub wskazanej przez niego jednostce środki z TFG w zakresie niezbędnym do realizacji zadania określonego w ust. 5a⁵¹. W przypadku gdy zabezpieczenia finansowe, o których mowa w ust. 1 pkt 2 lit. a lub b, okażą się niewystarczające na dokonanie klientom zwrotu wpłat, o których mowa w ust. 1 pkt 2, podmiot udzielający tych zabezpieczeń, niezwłocznie po dokonaniu weryfikacji zgłoszeń klientów, przekazuje właściwemu marszałkowi województwa zgłoszenia zebrane od klientów, którzy nie otrzymali całości zwrotu wpłat, wraz z informacją dotyczącą wysokości wypłaconych tym klientom kwot z zabezpieczeń finansowych oraz wyliczeniem kwot, których zabrakło na zwrot wpłat w stosunku do każdego klienta. Podmiot udzielający zabezpieczeń finansowych, o jakich mowa w ust. 1 pkt 2 lit. a lub b przekazuje informacje o tych zgłoszeniach do UFG⁵². Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny, niezwłocznie po otrzymaniu dyspozycji właściwego marszałka województwa lub wskazanej przez niego jednostki, wypłaca należne klientom środki zgodnie z otrzymaną dyspozycją⁵³. W przypadku gdy zabezpieczenie finansowe, o którym mowa w ust. 1 pkt 2 lit. c⁵⁴, okaże się niewystarczające na pokrycie kosztów powrotu klientów z imprezy turystycznej lub na dokonanie klientom zwrotu wpłat, o których mowa w ust. 1 pkt 2, klient niezwłocznie informuje o tym właściwego marszałka województwa. Do wypłaty środków stosuje się odpowiednio ust. 5i, 5k i 5l⁵⁵.

Z przytoczonych regulacji wynika więc, że w pierwszej kolejności należności pokrywane będą z tzw. I filaru, czyli zabezpieczeń przewidzianych w art. 5 ust. 1 pkt 2 lit. a–c. Dopiero w sytuacji, kiedy środki te okażą się niewystarczające, marszałek województwa będzie uprawniony do dysponowania aktywami zgromadzonymi z tytułu składek w ramach UFG.

Lektura wprowadzonych zmian zdaje się nie budzić wątpliwości, że za budowę II filaru odpowiedzialni są przedsiębiorcy wykonujący działalność gospodarczą w zakresie organizowania imprez turystycznych oraz pośredniczenia na zlecenie klientów w zawieraniu umów o świadczenie usług turystycznych. Artykuł 5 ust. 1 pkt 2 lit. d UsługiTurystU wskazuje bowiem, że to przedsiębiorca obowiązany jest dokonywać terminowych wpłat składki w należnej wysokości do Turystycznego Funduszu Gwarancyjnego. Wykładnia taka zgodna jest także z założeniami unijnego ustawodawcy. Jak wynika z dyrektywy 2015/2302, obowiązkiem państw członkowskich jest zapewnienie, by organizatorzy posiadali zabezpieczenie na wypadek konieczności zwrotu wszystkich wpłat dokonanych przez lub w imieniu podróżnych.

Praktyka wygląda niestety zupełnie inaczej. Organizatorzy turystyki przerzucili na swoich klientów obowiązek budowy II filaru zabezpieczeń finansowych, doliczając składkę do ceny oferowanych usług. Klientowi oferowana jest usługa w postaci imprezy turystycznej, do której następnie przedsiębiorca dolicza opłatę równą składce, jaką zobowiązany jest odprowadzić do Turystycznego Funduszu Gwarancyjnego. Klient, nabywając więc wycieczkę płaci nie tylko jej cenę, ale zobowiązany zostaje przez przedsiębiorcę do uiszczenia należności na rzecz II filaru. Adhezyjny charakter umów nie pozostawia przy tym klientowi możliwości manewru, ponieważ, chcąc skorzystać z usług przedsiębiorcy, musi on jednocześnie uiścić na rzecz przedsiębiorcy opłatę tytułem składki na Fundusz.

W związku z powyższym to klient, nabywając usługę, płaci w istocie składkę na rzecz Funduszu, ponieważ należna cena jest powiększana o taką należność. Znamienne jest, że praktyka biur podróży została przewidziana przez projektodawcę i uznana przez niego za dopuszczalną⁵⁶. W mojej ocenie przyjęte rozwiązanie kłóci się z aksjologią unijnego prawodawstwa.
[/hidepost]