Obowiązek zabezpieczenia finansowych interesów klientów biura podróży na wypadek niewypłacalności przedsiębiorcy – uwagi na tle nowelizacji ustawy o usługach turystycznych
[hidepost]
Podsumowanie
Unijne przepisy przyznają klientom biur podróży szczególną pozycję. Przejawia się to m.in. koniecznością zabezpieczenia wszelkich interesów finansowych na wypadek upadłości biura podróży. Element ten jest szczególnie widoczny w orzecznictwie TSUE, więc pomimo że warunki świadczenia usług przez organizatorów turystyki uległy znacznemu uproszczeniu, nie może się to odbywać kosztem klientów.
Z tego punktu widzenia na krytykę zasługiwało brzmienie ustawy w wersji sprzed nowelizacji, które nie zapewniało pełnej ochrony interesów klienta. Rodziło ono również pytanie o prawidłową implementację dyrektywy unijnej. Zgodnie z wolą unijnego ustawodawcy, państwa członkowskie powinny zagwarantować istnienie mechanizmu, który pozwoli klientowi upadłego biura podróży na odzyskanie wszystkich poniesionych przez niego kosztów. Stan faktyczny, który legł u podstaw wyroku SN z 15.10.2015 r., jednoznacznie wykazał, że kwota wynikająca z umowy zabezpieczenia finansowego może nie być wystarczająca dla pokrycia najbardziej podstawowego wydatku, a więc kosztów sprowadzenia turystów do kraju. Trudno się było spodziewać, że marszałek województwa, wobec stanowiska SN, zdecydowałby się pokryć nieopłacone koszty, skoro nie mógł liczyć na ich zwrot z budżetu państwa. To z kolei rodziło pytanie: kto finalnie poniesie odpowiedzialność wobec klientów? Doktryna wskazywała, że należałoby w tym zakresie rozważać odpowiedzialność Skarbu Państwa, ale nie z tytułu odpowiedzialności subsydiarnej z marszałkiem województwa, tylko wobec nieprawidłowej implementacji dyrektywy, a co za tym idzie, wyrządzenia jednostkom szkody wskutek naruszenia prawa unijnego62.
Rozwiązanie przyjęte w wyniku nowelizacji ma na celu stworzenie sytuacji, kiedy szukanie takiej odpowiedzi nie będzie potrzebne. W myśl założeń ustawodawcy, wprowadzenie II filaru zabezpieczenia finansowego utworzonego ze składek do Turystycznego Funduszu Gwarancyjnego, powinno nie dopuścić do powstania problemu związanego z brakami zabezpieczenia finansowego. Niedostatek środków z tytułu zawartych umów bądź zebranych na rachunku ma być rekompensowany ze środków zgromadzonych z tytułu uiszczonych składek. Wprowadzenie kolejnego źródła zabezpieczenia interesów finansowych klientów jest zapewne krokiem w dobrym kierunku. Pojawia się wszelako wątpliwość w przedmiocie źródeł finansowania zabezpieczeń w ramach II filaru. W mojej ocenie konstrukcja przyjęta przez ustawodawcę, który obowiązek odprowadzania składek na rzecz Funduszu nałożył na przedsiębiorców, a jednocześnie dopuścił praktykę pobierania ich od klientów, jest nieprawidłowa. Przyjęte rozwiązanie budzi również wątpliwości w zakresie równomierności obciążenia kontrahentów biur podróży. II filar, który ma służyć zabezpieczeniu interesów wszystkich klientów, będzie bowiem budowany w oparciu o wpłaty wnoszone przez tych nabywających podróże świadczone do dalszych państw. Klienci podróżujący do „bezpieczniejszych” destynacji nie będą obciążani dodatkowymi opłatami, mimo że zakres zabezpieczenia ich interesów finansowych na wypadek upadłości biura podróży zostanie zwiększony. Można się zastanowić, czy tego typu zróżnicowanie jest zasadne.
The obligation to safeguard financial interests of clients in case of tour operator’s insolvency
– remarks on the amendments to the Travel Services Act
The article analyzes the Travel Services Act as amended on 22 July 2016 from the viewpoint of its compliance with EU law and validity of new regulations. The thesis to be proved is that the Act in its current version does not comply with the EU directive and unjustifiably burden tour operator’s clients with a duty to provide financial security.
Key words: Tour operator, insolvency, amendment, directive, financial security
* Autorka jest referendarzem sądowym w Sądzie Rejonowym w Sosnowcu, asystentką na Wydziale Zarządzania Sportem i Turystyką, AWF im. Jerzego Kukuczki w Katowicach.
1 Ustawa z 1.8.1998 r., Dz.U. z 2016 r. poz. 187; dalej jako: UsługiTurystU.
2 Ustawa o zmianie ustawy o usługach turystycznych oraz ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych z 22.7.2016 r., Dz.U. z 2016 r. poz. 1334.
3 Dyrektywa 2015/2302, Dz.U. UE L 326.
4 Dyrektywa 90/314, Dz.U. UE L 158.
5 Termin implementacji dyrektywy.
6 M. Nestorowicz, Prawo turystyczne, Warszawa 2016, s. 22.
7 P. Cybula, Usługi turystyczne. Komentarz, Warszawa 2012, s. 81.
8 Dalej jako: TSUE.
9 Por. orzeczenie TSUE z 8.10.1996 r. w połączonych sprawach C-178/94, C-179/94, C- 188/94 i C-190/94, European Court Reports (1996), s. I-04845.
[/hidepost]