Odszkodowanie za najem pojazdu – kto na tym korzysta,
a kto traci?
[hidepost=1]
Przedstawiona powyżej specyfika kształtowania roszczeń odszkodowawczych związanych z najmem pojazdu zastępczego, w świetle uchwały SN z 17.11.2011 r. powinna pozostawić otwartym pytanie, czy tak sformułowane i udokumentowane roszczenia, co do zasady, winny być uwzględniane przez sądy powszechne orzekające w sprawach tego typu.
Analiza przebiegu prowadzonych w ww. sprawach procesów sądowych oraz wydawanych orzeczeń pozwala na stwierdzenie, że w zasadniczej mierze poza zainteresowaniem sądów pozostaje zagadnienie, czy i w jaki sposób dokumentowany jest w tych sprawach fakt zaistnienia rzeczywistej szkody związanej z najmem pojazdu zastępczego.
Wydaje się, że wskazana kwestia ma istotne znaczenie dla oceny zasadności roszczeń tego rodzaju.
W tym miejscu przytoczenia wprost wymaga fragment uzasadnienia ww. uchwały, w której Sąd Najwyższy stwierdził m.in.: „odmienna jest sytuacja, w której doszło już do poniesienia wydatków na uzyskanie pojazdu zastępczego w okresie remontu uszkodzonego pojazdu albo przez okres niezbędny do nabycia nowego pojazdu. Są to wydatki poniesione w następstwie zdarzenia szkodzącego, które by nie powstały bez tego zdarzenia, prowadzące do powypadkowego zmniejszenia majątku poszkodowanego czyli straty. (…) Refundacji mogą podlegać tylko wydatki rzeczywiście poniesione na taki najem. W orzecznictwie Sądu Najwyższego (…) ukształtował się wprawdzie pogląd, że naprawa uszkodzonego pojazdu nie jest warunkiem wypłaty odszkodowania, bo istotne znaczenie ma fakt powstania szkody,
a nie jej naprawienie, ale nie jest on adekwatny do omawianej sytuacji, w której strata majątkowa powstaje dopiero z chwilą poniesienia kosztów wynajmu zastępczego”.
Jak już wyżej wspomniano, w sprawach, w których z roszczeniami odszkodowawczymi występują firmy wynajmujące samochody, a nie bezpośrednio poszkodowani, brak jest dowodów potwierdzających poniesienie wydatków związanych z najmem pojazdu zastępczego. Takowe bowiem nigdy nie zostały poniesione. Błędne wydaje się przyjmowanie (niejako z automatu przez sądy), że wydatkiem poczynionym przez poszkodowanego jest w istocie wynikające z umowy najmu zobowiązanie do zapłaty czynszu najmu (znamiennym jest fakt, że w części umów takiego zobowiązania doszukać się nie można). Skutek takiego zobowiązania (w postaci powstania faktycznego obowiązku zapłaty) wydaje się być zniwelowany przez fakt zawarcia przy okazji umowy najmu, umowy cesji wierzytelności odszkodowawczej obejmującej przeniesienie prawa do odszkodowania za najem pojazdu zastępczego.
Szczegółowa analiza umów najmu oraz umów cesji zawieranych pomiędzy poszkodowanymi a podmiotami udostępniającymi pojazdy zastępcze pozwala na stwierdzenie, że wolą stron tych umów jest ukształtowanie stosunku prawnego, w ramach którego poszkodowany nigdy nie będzie zobowiązany do zapłaty czynszu najmu. Taki stan prawny sprzyja w zasadzie dowolnemu kształtowaniu stawek najmu, gdyż poszkodowany, będąc zapewnianym przez podmiot udostępniający mu samochód o jego, w praktyce, nieodpłatnym charakterze, nie jest w ogóle zainteresowany stawką czynszu wpisywaną do umowy, jakimkolwiek jej negocjowaniem czy też porównywaniem do oferty rynkowej.
Zaznaczyć należy, że w chwili zawierania umowy cesji w majątkach poszkodowanych nie istnieją żadne pasywa związane z kosztami wynajmu pojazdu zastępczego pomniejszające ich majątek. Zapłata czynszu najmu poprzez cesję (często przy równoczesności zawarcia umów najmu i cesji) skutkuje tym, że poszkodowany zostaje w praktyce zwolniony z obowiązku zapłaty należności za najem pojazdu w zamian za zawarcie umowy cesji.
Sąd Najwyższy w cytowanej powyżej uchwale, stanowiącej niejako podstawę do formułowania roszczeń odszkodowawczych związanych z najmem pojazdu zastępczego, definiując pojęcie szkody związanej z takim stanem faktycznym używa słów „koszt” („z chwilą poniesienia kosztów najmu”) „wydatek” („wydatki rzeczywiście poniesione”).
[/hidepost]