Odszkodowanie za najem pojazdu zastępczego w praktyce sądowej
[hidepost=1]
W kontekście kosztów naprawy uszkodzonego pojazdu Sąd Najwyższy wskazał, że odszkodowanie przysługujące od ubezpieczyciela odpowiedzialności cywilnej
za uszkodzenie pojazdu mechanicznego obejmuje niezbędne i ekonomicznie uzasadnione koszty naprawy ustalone według cen występujących na lokalnym rynku. Sąd Najwyższy wskazał, że kosztami ekonomicznie uzasadnionymi są koszty ustalone według cen, którymi posługuje się wybrany przez poszkodowanego warsztat naprawczy, który dokonuje naprawy. Nie ma przy tym znaczenia, że ceny te odbiegają (są wyższe) od cen przeciętnych dla określonej kategorii usług na rynku. Jeśli nie kwestionuje się uprawnienia do wyboru przez poszkodowanego warsztatu samochodowego mającego dokonać naprawy, miarodajne w tym zakresie powinny być ceny stosowane przez ten warsztat naprawczy. Przyjęcie cen przeciętnych dla określenia wysokości przysługującego odszkodowania, niezależnie od samej metody wyliczenia, która może być zróżnicowana, nie kompensowałoby poniesionej szkody, gdyby ceny w warsztacie były wyższe od przeciętnych (uchwała SN z 13.6.2003 r.14). W konsekwencji Sąd Najwyższy uznał, że odszkodowanie od ubezpieczyciela odpowiedzialności cywilnej za uszkodzenie pojazdu mechanicznego obejmuje niezbędne i ekonomiczne koszty naprawy pojazdu, ustalone według cen występujących na lokalnym rynku usług naprawczych.
Te same zasady można przyjąć dla określenia wysokości stawek za najem pojazdu zastępczego. Poszkodowany nie ma obowiązku poszukiwać firmy, która wynajmuje najtaniej. Niemniej odszkodowanie powinno obejmować koszty najmu ustalone według cen występujących na lokalnym rynku usług. W orzecznictwie podkreśla się, że obowiązkiem poszkodowanego jest podejmowanie działań zmierzających do zminimalizowania szkody. Brak z jego strony takiego działania nie może zwiększać obowiązku odszkodowawczego osoby zobowiązanej do naprawienia szkody. Obowiązek ten zazwyczaj wyprowadzany jest z treści art. 354 KC. Zgodnie
z art. 354 § 1 KC, dłużnik powinien wykonać zobowiązanie zgodnie z jego treścią i w sposób odpowiadający jego celowi społeczno-gospodarczemu oraz zasadom współżycia społecznego, a jeżeli istnieją w tym zakresie ustalone zwyczaje – także w sposób odpowiadający tym zwyczajom (art. 354 § 2 KC). W taki sam sposób powinien wierzyciel współdziałać przy wykonaniu zobowiązania. Oczywiście nie oznacza to, że zasada współdziałania nie może być w wyjątkowych sytuacjach brana pod uwagę, jako uzupełniająca przesłanka redukcji wysokości świadczenia odszkodowawczego, a w skrajnych przypadkach, jako walidacja do odmowy jego spełnienia. Zasada ta może mieć zastosowanie m.in. w sytuacji wynajmu pojazdu mechanicznego po rażąco wygórowanych stawkach czynszu najmu.
Analizując stawki rynkowe można stwierdzić, że stawki firm oferujących najem bezgotówkowy znacząco odbiegają od innych stawek czynszowych firm, które nie oferują usługi najmu bezgotówkowego. Przyczyną takiego stanu rzeczy jest wspomniana konstrukcja zapłaty cesją wierzytelności przez wynajmujących oraz kształtujący się dopiero rynek tego typu usług. Poszkodowany nie jest zainteresowany wynajmem za najniższą stawkę, nie negocjuje cen, gdyż nie płaci
za najem. W konsekwencji można stwierdzić, że wobec braku konkurencyjnych ofert firmy podnoszą stawki, wliczając również w nie przewidywane koszty związane
z dochodzeniem odszkodowania oraz uwzględniając czas z tym związany.
Problematyczne bywa jednak ustalenie cen występujących na rynku lokalnym. Aktualnie w każdej sprawie w przypadku kwestionowania przez towarzystwa ubezpieczeniowe jest powoływany biegły sądowy celem oszacowania stawek rynkowych za najem pojazdu zastępczego. Wskazać należy, że w tym właśnie zakresie orzekanie znacząco uprościłyby listy ze stawkami rynkowymi opracowane przez instytucje naukowe. Takie dwie listy Fraunhofer i Schwacke liste obowiązują
w Niemczech. Instytucje naukowe na podstawie wywiadów telefonicznych, analizy internetowych baz danych, sporządzają i aktualizują bazy danych, na podstawie których orzekają sądy niemieckie. W badaniach uwzględniane są wszystkie oferty występujące na rynku. Stawki są wyszczególnione w zależności od poszczególnych miejscowości, uporządkowane według kodów pocztowych. Na tej podstawie można ustalić, ile wynoszą średnie koszty wynajmu pojazdów w różnych regionach Niemiec, jak wahają się różnice w stawkach pomiędzy poszczególnymi pojazdami oraz czy stawka za najem jest zależna od okresu najmu.
Określenie czasu uzasadnionej naprawy uszkodzonego pojazdu
Kryterium celowości i ekonomiczności wydatków są pomocne przy ocenie adekwatnego związku przyczynowego w zakresie długości czasu najmu pojazdu zastępczego. Czas najmu pojazdu zastępczego jest ściśle powiązany z czasem naprawy uszkodzonego pojazdu. Niektóre z tych problemów (inicjowane także przez Rzecznika Praw Ubezpieczonych) stopniowo rozwiązuje i ujednolica bieżące orzecznictwo SN. Pomocne są również wytyczne opracowane przez Polską Izbę Ubezpieczeń, przy współpracy Urzędu Komisji Nadzoru Finansowego, określające zasady wynajmu pojazdu zastępczego w ramach obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych.
[/hidepost]