Opinia Rzecznika Generalnego TSUE w sprawie naruszeń praworządności w Polsce

Opinia Evgeni Tancheva w sprawach C-487 /19 W.Ż. (Izba Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych SN) oraz C-508/19 M.F. przeciwko J.M. (Izba Dyscyplinarna SN)

Zdaniem Rzecznika oddziaływanie przepisów krajowych (znoszących, z mocą wsteczną kontrolę sądową uchwał KRS obejmujących przedstawienie Prezydentowi RP wniosku o powołanie określonych kandydatów do pełnienia urzędu sędziego Sądu Najwyższego) na skuteczność odwołania przysługującego od uchwał KRS obejmujących wniosek o powołanie do pełnienia urzędu sędziego SN narusza art. 19 ust. 1 akapit 2 TUE.

W opinii Rzecznika akt powołania przez Prezydenta RP do pełnienia urzędu sędziego SN przed prawomocnym orzeczeniem przez NSA w przedmiocie odwołania od uchwały KRS Nr 331/2018 stanowi rażące naruszenie krajowych przepisów regulujących procedurę powoływania sędziów SN, w ich interpretacji zgodnej z mającym zastosowanie prawem UE (w szczególności z art. 19 ust. 1 akapit 2 TUE). Umyślne i intencjonalne naruszenie przez władzę wykonawczą orzeczenia sądowego, w szczególności postanowienia NSA o udzieleniu zabezpieczenia wyraźnie z celem zapewnienia rządowego wpływu na nominacje sędziowskie – świadczy o braku poszanowania zasady państwa prawnego i stanowi samo w sobie naruszenie przez władzę wykonawczą „podstawowych norm stanowiących integralną część ustroju i funkcjonowania tego systemu sądownictwa” w rozumieniu pkt 75 wyroku z 26.3.2020 r.¹.

Z opinii Rzecznika Generalnego wydanych w obu sprawach wynika jednoznacznie, że:

1) powołanie sędziów do nowo utworzonych Izb SN nastąpiło z rażącym naruszeniem prawa krajowego i to naruszenie miało charakter umyślny i celowy;

2) prezydent RP naruszył swoje uprawnienia, nominując na stanowiska sędziów do SN mimo prawomocnego orzeczenia sądowego wstrzymującego proces nominacji;

3) osoba powołana w postępowaniu, w którym naruszono zasadę skutecznej ochrony sądowej, nie może być chroniona przez zasady pewności prawa i nieusuwalności sędziów; błędne jest przekonanie, że powołanie na urząd sędziego Sądu Najwyższego jest nieodwracalne;

4) zasada pierwszeństwa prawa Unii obowiązuje również w odniesieniu do aktów administracyjnych, które mają charakter indywidualny i konkretny. Skoro kontrola powołania na stanowisko sędziego w SN nie może zostać przeprowadzona w żadnym innym postępowaniu krajowym, sąd odsyłający powinien mieć możliwość orzeczenia, że do tego powołania prawnie nie doszło, nawet jeżeli prawo krajowe na to nie zezwala;

5) nowe Izby SN w tych okolicznościach nie mogą być uznane za niezawisły i bezstronny sąd w rozumieniu prawa Unii;

6) sąd odsyłający może uchylić (lub pominąć) postanowienie wydane przez osobę powołaną do SN z rażącym naruszeniem prawa krajowego, w procedurze niezapewniającej skutecznej ochrony prawnej, i orzec w sprawie będącej przedmiotem postępowania, tak, aby sprawę rozpoznał sąd spełniający wymogi art. 19 ust. 1 akapit 2 TUE (czyli sąd odsyłający);

7) biorąc pod uwagę argumentację Rzecznika Generalnego zaprezentowaną w opiniach w sprawach C-487/19 i C-508/19 należy uznać, że wszystkie procesy nominacyjne na stanowiska sędziów SN z udziałem nowej KRS zostały przeprowadzone z rażącym naruszeniem prawa krajowego. Osoby powołane na urząd sędziego SN wskutek procedury, która nie zapewniała skutecznej ochrony, nie mogą się powoływać na prawne zasady pewności prawa i nieusuwalności sędziów².

¹ Zob. więcej: https://iustitia.pl/79-informacje/ 4144-komisja-europejska-kieruje-do-trybunalu-sprawiedliwosci-skarge-ws-ustawy-kagancowej-i-izby-dyscyplinarnej-wraz-z-wnioskiem-o-zarzadzenie-srodkow-tymczasowych.

² Całość opinii zob. https://iustitia.pl/nowa-krs-nowy-sn/4156-miazdzaca-opinia-rzecznika-generalnego-tsue-sygnalizuje-mozliwe-razace-naruszenia-prawa-polskiego-przez-prezydenta-i-czlonkow-krs.