Opinia SSP „Iustitia” w sprawie projektu ustawy o zmianie ustawy – Prawo o prokuraturze oraz niektórych innych ustaw w zakresie zmiany ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych
Projekt zmiany ustawy – Prawo o prokuraturze oraz niektórych innych ustaw1 w przeważającym zakresie dotyczy nowych rozwiązań legislacyjnych w ustawach regulujących ustrój sądów powszechnych, administracyjnych, wojskowych, SN, a także KRS. Nazwanie zatem projektu ustawy regulującej ustrój sądownictwa w Polsce projektem zmiany ustawy o prokuraturze i innych ustaw wprowadza w błąd i jest nieprawidłowe z punktu widzenia zasad prawidłowej legislacji.
Omawiany projekt zmian w ustawach dotyczących sądownictwa został wniesiony pod obrady Sejmu jako projekt poselski. Analogiczna sytuacja miała miejsce przy procedowaniu w Sejmie projektu ustawy z 12.4.2017 r. o zmianie ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych ustaw2. Jednak w toku prac legislacyjnych w 2017 r., w których aktywny udział brali przedstawiciele SSP „Iustitia”, stało się oczywiste, że wiedza posłów wnioskodawców na temat własnego projektu ustawy jest niewielka i bardzo ogólna. Ponadto, podczas obrad Komisji Sprawiedliwości i Praw Człowieka oraz powołanej podkomisji, to nie posłowie wnioskodawcy, a liczni przedstawiciele Ministerstwa Sprawiedliwości wypowiadali się szczegółowo na temat zaproponowanych w projekcie ustawy zmian, tłumacząc, dlaczego jedne rozwiązania w projekcie się znalazły, a innych rozwiązań w projekcie nie zamieszczono. W wyniku tej sytuacji, podczas obrad podkomisji jej przewodniczący przyznał, że projekt z 12.4.2017 r., wbrew wcześniejszym deklaracjom wnioskodawców i przedstawicieli Ministerstwa Sprawiedliwości, powstał we współpracy z Ministerstwem Sprawiedliwości. Powyższe uwagi, a także bardzo szczegółowy charakter zmian proponowanych w omawianym projekcie ustawy, wymagający specjalistycznej wiedzy z zakresu funkcjonowania sądów, pozwalają na postawienie tezy, że także opiniowany projekt ustawy przygotowano w ścisłej współpracy z Ministerstwem Sprawiedliwości. Natomiast przyjęty tryb procedowania pozwala pominąć w procesie legislacyjnym etap konsultacji publicznych, co należy uznać za obejście obowiązujących w tym zakresie przepisów prawa.
Konsultacje publiczne to sposób demokratycznego włączania obywateli w proces podejmowania decyzji. To procedura, której celem jest wymiana opinii między decydentami a społeczeństwem, mająca pomóc w przyjęciu racjonalnego, możliwie najlepszego rozstrzygnięcia. Jednocześnie konsultacje publiczne nie pozbawiają decydentów prawa do podejmowania ostatecznych rozstrzygnięć, niezależnie od treści zebranych opinii.
Należy przypomnieć, że mechanizmy konsultacyjne są osadzone w wielu uregulowaniach Konstytucji RP (art. 4, 2, 12, 20, preambuła). Wymienione regulacje konstytucyjne wskazują, z jednej strony, na potrzebę otwartości władzy na dialog, a z drugiej, uprawomocniają oczekiwania i dążenia obywateli do bezpośredniego włączania się w procesy podejmowania decyzji publicznych – także poprzez konsultacje.
Z uzasadnienia omawianego projektu nowelizacji w zakresie PrUSPU wynika, że celem zaproponowanych zmian jest usprawnienie funkcjonowania sądownictwa oraz poprawienie błędów w nowelizacjach tej ustawy przeprowadzonych w ostatnim czasie w taki sposób, by wyeliminować utrudnienia w sprawnym prowadzeniu postępowań. Jednak szczegółowa analiza proponowanych rozwiązań prowadzi do wniosku, że nowelizacja w żadnym istotnym stopniu nie spowoduje usprawnienia postępowań sądowych. Jej głównymi celami są: ściślejsze podporządkowanie sądów prezesom powoływanym bez żadnego udziału środowiska sędziowskiego, dalsze ograniczenie kompetencji samorządu sędziów i sędziowskich ciał kolegialnych a także wyposażenie prezesów sądów oraz polityków zasiadających w KRS w nowe instrumenty nacisku na sędziów orzekających. Projekt ustawy jest także niewątpliwie odpowiedzią rządzących na sprzeciw środowiska sędziowskiego na postępujące od prawie 3 lat upolitycznienie sądownictwa. Stanowi narzędzie bieżącej polityki w sferze sądownictwa i nie przemawiają za nim żadne istotne względy merytoryczne.
W opinii przedstawione zostały uwagi do najistotniejszych zmian w ustawie PrUSP zawartych w opiniowanym projekcie3. Opinia nie wyczerpuje wszystkich problemów związanych z analizowanym projektem ustawy. Sporządzenie kompleksowej opinii nie było możliwe z uwagi na krótki czas między złożeniem omawianego projektu ustawy a rozpoczęciem prac sejmowych.
IS
1 Druk sejmowy nr 2731; wszystkie druki sejmowe dostępne na: https://sejm.gov.pl
2 Druk sejmowy nr 1491.
3 Opinia dostępna na: https://iustitia.pl/dzialalnosc/opinie/2438-opinia-stowarzyszenia-sedziow-polskich-iustitia-w-sprawie-projektu-ustawy-o-zmianie-ustawy-prawo-o-prokuraturze-oraz-niektorych-innych-ustaw-druk-sejmowy-nr-2731-w-zakresie-zmiany-ustawy-prawo-o-ustroju-sadow-powszechnych