Postanowieniem czy zarządzeniem, czyli o przekazywaniu skarg na czynności komornika
Forma i sprawność przekazywania skarg na czynności komornika według właściwości miejscowej ma istotne znaczenie dla praktyki sądowej. Problem złożenia skargi do niewłaściwego sądu zdarza się szczególnie często w sytuacji dokonania przez wierzyciela wyboru komornika poza właściwością ogólną. Przed ogłoszeniem uzasadnienia postanowienia SN z 21.5.2010 r.1 dominowała opinia, że konieczne jest wydanie zaskarżalnego postanowienia w trybie art. 200 KPC. Pod wpływem tego orzeczenia ukształtowała się jednolita praktyka przekazywania skarg na podstawienie niezaskarżalnego zarządzenia. Prowadziło to dość często do odrzucania skarg wniesionych do niewłaściwego sądu, jako spóźnionych. Gdy zostało opublikowane uzasadnienie uchwały SN (7) z 15.5.2013 r.2, pojawił się pogląd, że zawarte w nim stanowisko o konieczności wydania postanowienia na podstawie odpowiednio stosowanego art. 200 KPC ma zastosowanie także do przekazania skargi na czynności komornika. Stanowisko to nie jest jednak bezdyskusyjne. Część sędziów w dalszym ciągu przekazuje skargi zarządzeniami. Prowadzi to do rozbieżności w orzecznictwie, czasami nawet w obrębie tego samego sądu. Poniższe teksty przedstawiają różne aspekty tytułowego zagadnienia i mogą pomóc sędziom w rozstrzygnięciu tego dylematu.
[hidepost]
Przekazanie skargi na czynności komornika sądowego wniesionej do sądu niewłaściwego w kontekście uchwały SN z 15.5.2013 r.
Ustawą z 2.7.2004 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw3 zmieniono art. 767 § 1 KPC, stanowiąc, że do rozpoznania skargi na czynności komornika sądowego właściwy jest sąd, przy którym działa komornik, chyba że do prowadzenia egzekucji został wybrany komornik poza właściwością ogólną. Zgodnie z dokonaną zmianą, w tym drugim wypadku sądem właściwym do rozpoznania skargi jest zaś sąd właściwy według ogólnych zasad. Do czasu wejścia w życie ZmKPCU, tj. do 5.2.2005 r., przepis art. 767 § 1 KPC nie określał precyzyjnie właściwości miejscowej sądu, poprzestając na stwierdzeniu, że na czynności komornika przysługuje skarga do sądu rejonowego. Ze względu jednak na treść art. 758 KPC, według którego sprawy egzekucyjne należą do właściwości sądów rejonowych i działających przy tych sądach komorników, nie budziło wątpliwości, że skargę na czynności komornika sądowego należało wnieść do sądu rejonowego, w którego okręgu działa komornik4.
Na skutek zmiany treści art. 767 § 1 KPC z 5.2.2005 r., często zaczęło dochodzić do sytuacji, w których skargi na czynności komornika były wnoszone do niewłaściwego sądu. W związku z tym zrodziło się zagadnienie prawne, w jakiej formie powinno nastąpić przekazanie skargi sądowi właściwemu, na które odpowiedzi udzielił SN w uzasadnieniu postanowienia z 21.5.2010 r.5, wskazując na utrwalony w orzecznictwie pogląd, że środek zaskarżenia wniesiony do niewłaściwego sądu podlega przekazaniu sądowi właściwemu na podstawie niezaskarżalnego zarządzenia przewodniczącego, nie zaś na podstawie postanowienia sądu, o którym mowa w art. 200 § 1 KPC.
Stanowisko, na które SN powołał się w uzasadnieniu postanowienia z 21.5.2010 r., zostało jednak zanegowane w uchwale SN (7) z 15.5.2013 r.6, w której stwierdzono, że sąd niewłaściwy, do którego skierowano zażalenie, przekazuje je do rozpoznania sądowi właściwemu, stosując odpowiednio art. 200 § 1 KPC. W powołanej uchwale Sąd Najwyższy zwrócił uwagę, że regulacja postępowania apelacyjnego i zażaleniowego nie jest pełna, nakazując w postępowaniu apelacyjnym odpowiednie stosowanie przepisów o postępowaniu przed sądem I instancji (art. 391 § 1 KPC), a w postępowaniu zażaleniowym odpowiednie stosowanie przepisów o postępowaniu apelacyjnym (art. 397 § 2 KPC). Brak odrębnego uregulowania sytuacji procesowej, w której zażalenie zostało wniesione do sądu niewłaściwego, skłania zaś do uznania, że odpowiednio stosowany powinien być wówczas art. 200 § 1 KPC wymagający podjęcia decyzji procesowej o przekazaniu zażalenia sądowi właściwemu w formie postanowienia sądu.
Pogląd prawny przedstawiony w uchwale SN (7) z 15.5.2013 r. odnosi się do innych środków zaskarżenia, w tym także do skargi na czynności komornika sądowego, albowiem w wypadku wszystkich środków zaskarżenia przewidzianych w procedurze cywilnej brak jest szczególnej regulacji określającej sposób postępowania w razie wniesienia go do sądu niewłaściwego.
Określając praktyczne konsekwencje poglądu o konieczności przekazania skargi na czynności komornika postanowieniem, należy wskazać, że orzeczenie takie nie może być uznane za postanowienie o przekazaniu sprawy. Jak bowiem słusznie wyjaśnił SN w uzasadnieniu powołanego wyżej postanowienia z 21.5.2010 r., skarga na czynność komornika nie wszczyna postępowania egzekucyjnego, a postępowanie wywołane skargą ma charakter wpadkowy w stosunku do właściwego postępowania egzekucyjnego. Postanowienie o przekazaniu skargi nie podlega więc zaskarżeniu zażaleniem na podstawie art. 394 § 1 pkt 1 w zw. z art. 13 § 2 KPC, a także nie wymaga sporządzenia uzasadnienia (art. 357 § 2 w zw. z art. 13 § 2 KPC). W odróżnieniu od zarządzenia przewodniczącego, postanowienie będzie natomiast wiążące dla sądu przekazującego oraz sądu, któremu skarga została przekazana (art. 365 § 1 w zw. z art. 13 § 2 KPC).
Wydaje się, że de lege ferenda należałoby jednak postulować powrót do rozwiązania, w którym wyłącznie właściwym do rozpoznania skargi na czynności komornika sądowego byłby sąd rejonowy, przy którym działa komornik. Po pierwsze, znacząco ograniczyłoby to występowanie sytuacji, w których skargi składane są do sądu niewłaściwego, a więc służyłoby szybszemu rozpoznawaniu skarg. Po drugie, przyczyniłoby się to do ujednolicenia orzecznictwa w zakresie skarg dotyczących czynności tego samego komornika sądowego. Jest bowiem oczywiste, że w skali całego kraju rozbieżność orzecznictwa w sprawach egzekucyjnych jest znacznie wyższa niż w obrębie orzecznictwa tylko jednego sądu. Możliwość odmiennego rozstrzygnięcia skargi w zależności jedynie od tego, który sąd jest właściwy miejscowo do jej rozpoznania, stwarza niepewność organu egzekucyjnego i stron postępowania egzekucyjnego co do prawidłowości podejmowanych czynności egzekucyjnych, podważając tym samym zaufanie obywateli do instytucji państwa prawa.
Paweł Wiśniewski
SSR dla Wrocławia-Śródmieścia
[/hidepost]