Postanowieniem czy zarządzeniem, czyli o przekazywaniu skarg na czynności komornika

[hidepost]

Problemy związane z wniesieniem skargi na czynności komornika do niewłaściwego sądu

W dotychczasowym orzecznictwie sądy w oparciu o stanowisko SN wyrażone w postanowieniu z 21.5.2010 r.⁷ przekazywały zarządzeniem skargę na czynności komornika do sądu właściwego, nie stosując w tym wypadku art. 200 KPC. W związku z poglądem wyrażonym w uzasadnieniu uchwały SN (7) z 15.5.2013 r.⁸ praktyka ta zaczęła budzić wątpliwości i niektóre sądy uznały, że właściwą formą przekazania skargi skierowanej do sądu niewłaściwego miejscowo jest postanowienie wydane w trybie art. 200 KPC. W konsekwencji takiego stanowiska sądy zwracały akta sprawy, przekazane im zarządzeniem przez sąd niewłaściwy wraz ze skargą na czynności komornika w celu wydania stosownego postanowienia. Zdarza się też, że po wniesieniu przez dłużników zażalenia na odrzucenie skargi przekazanej zarządzeniem sądowi właściwemu przez sąd niewłaściwy miejscowo do jej rozpoznania, sądy właściwe według art. 767 § 1 KPC uznają zażalenie za oczywiście uzasadnione i uchylają swoje postanowienie o odrzuceniu skargi jako spóźnionej, powołując się na uchwałę SN z 15.5.2013 r. W świetle ostatniego z cytowanych orzeczeń SN, takie stanowisko jest uzasadnione. Ma to istotne znaczenie dla zachowania przez wnoszącego skargę tygodniowego terminu do jej wniesienia, pomimo skierowania skargi do niewłaściwego sądu. Inaczej mówiąc, w razie uznania, że do przekazania skargi na czynności komornika przez sąd niewłaściwy sądowi właściwemu powinno stosować się art. 200 KPC należałoby przyjąć, że czynności dokonane w sądzie niewłaściwym pozostają w mocy, a zatem także czynność wniesienia skargi na czynności komornika w ustawowym terminie (art. 200 § 3 KPC). Natomiast przekazanie skargi na czynności komornika właściwemu sądowi zarządzeniem powoduje, że termin wniesienia skargi będzie na ogół spóźniony, gdyż wówczas będzie to data nadania biegu zarządzeniu sądu poprzez wysłanie akt do sądu właściwego.

We wcześniejszym postanowieniu z 21.5.2010 r. Sąd Najwyższy akcentując, że skarga na czynności komornika jest rozpoznawana przez sąd rejonowy jako sąd I instancji oraz że stanowi ona niedewolutywny środek zaskarżenia i nie jest pismem wszczynającym sprawę uznał, że uregulowanie art. 200 KPC nie znajduje zastosowania w sytuacji, gdy zachodzi konieczność przekazania skargi na czynność komornika przez sąd niewłaściwy sądowi właściwemu do jej rozpoznania. W uzasadnieniu tego postanowienia SN stwierdził, że skarga na czynności komornika nie jest środkiem odwoławczym jak apelacja czy zażalenie, lecz jest innym środkiem zaskarżenia, o którym mowa w art. 363 § 1 KPC. Jest takim środkiem zaskarżenia jak sprzeciw od wyroku zaocznego, sprzeciw od nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym, czy też jak zarzuty od nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym, a więc środkiem zaskarżenia nieprzenoszącym sprawy do II instancji. W omawianym postanowieniu z 21.5.2010 r. Sąd Najwyższy stanął na stanowisku, że środek zaskarżenia wniesiony do niewłaściwego sądu rodzi dla strony niekorzystne skutki procesowe i zgodnie z zasadą formalizmu procesowego podlega przekazaniu sądowi właściwemu na podstawie niezaskarżalnego zarządzenia przewodniczącego, nie zaś na podstawie postanowienia sądu, o którym mowa w art. 200 KPC. Powołał przy tym orzeczenia SN dotyczące rewizji, które uznał za nadal aktualne, także w odniesieniu do skargi na czynności komornika.

Natomiast w uchwale z 15.5.2013 r. SN w zasadzie zajmuje się zagadnieniem, czy środek odwoławczy, jakim jest zażalenie, wniesiony do niewłaściwego sądu należy odrzucić czy przekazać sądowi właściwemu i dochodzi do konkluzji, że sąd niewłaściwy, do którego skierowano zażalenie, przekazuje je do rozpoznania sądowi właściwemu na podstawie odpowiednio stosowanego art. 200 § 1 KPC w zw. z art. 391 § 1 i art. 397 § 2 KPC, a taka decyzja procesowa może nastąpić tylko w formie postanowienia. Zdaniem SN, wyrażonym w uzasadnieniu uchwały, judykatura nie stoi na przeszkodzie temu, by współcześnie odpowiednio stosować art. 200 § 1 KPC do sytuacji, w której nie powództwo, ale środek odwoławczy został skierowany do sądu niewłaściwego do jego rozpoznania. Wynika to z faktu, że regulacja postępowania apelacyjnego i zażaleniowego nie jest pełna, bowiem w postępowaniu apelacyjnym stosuje się odpowiednio przepisy o postępowaniu przed sądem pierwszej instancji, a w postępowaniu zażaleniowym odpowiednio przepisy o postępowaniu apelacyjnym. Przy czym, w uzasadnieniu uchwały z 15.5.2013 r. SN podkreśla, że skierowanie zażalenia do sądu innego niż właściwy nie stanowi podstawy jego odrzucenia, bowiem z żadnego przepisu nie wynika, że zażalenie takie jest niedopuszczalne. Pozostaje zatem do rozważenia, czy zaprezentowane w uchwale SN (7) stanowisko należałoby stosować w odniesieniu do „innych środków zaskarżenia”, jakimi są np. sprzeciw od wyroku zaocznego, sprzeciw lub zarzuty od nakazu zapłaty, czy wreszcie skarga na czynności komornika, skoro są to środki niedewolutywne i ich rozpoznanie pozostaje w gestii sądu I instancji.

Wydaje się, że skoro w uzasadnieniu do postanowienia z 2010 r. Sąd Najwyższy odwołał się do zasady formalizmu procesowego, cytując tezy dotyczące rewizji wniesionej do niewłaściwego sądu po to, by uzasadnić, że do skargi na czynności komornika należy stosować tę samą zasadę i skargę przekazać do sądu właściwego wyłącznie zarządzeniem, a nie postanowieniem na podstawie art. 200 KPC – to aktualnie nie ma podstaw, by do środków zaskarżenia będących środkami odwoławczymi o charakterze dewolutywnym stosować odpowiednio art. 200 § 1 KPC, a do innych środków zaskarżenia, w tym skargi na czynności komornika, stosować odrębne zasady. Tym bardziej, że KPC używa tożsamych określeń regulując w art. 370 KPC przyczyny odrzucenia apelacji, a więc środka dewolutywnego, jak i co do wymogów dotyczących innych środków zaskarżenia koniecznych do nadania im biegu, np. w art. 494 KPC określając przyczyny odrzucenia zarzutów od nakazu zapłaty w postępowaniu nakazowym, tj. środka zaskarżenia nieprzenoszącego sprawy do II instancji. W obydwu wypadkach jest to wniesienie środka zaskarżenia po upływie przepisanego terminu, nieopłacenie lub niedopuszczalność tego środka lub nieuzupełnienie jego braków formalnych. Zgodnie z art. 767³ KPC, ta sama regulacja obowiązuje również co do skargi na czynności komornika. Oznacza to, że ustawodawca w kwestiach wnoszenia środków odwoławczych, tak jak i innych środków zaskarżenia, oraz oceny ich prawidłowości procesowej, nie czyni różnicy.

Reasumując należy przyjąć, że zarówno środki odwoławcze, jak i inne środki zaskarżenia, do których należy też skarga na czynności komornika, w razie ich skierowania do niewłaściwego sądu, powinny być przedstawione temu sądowi do oceny. W razie stwierdzenia swojej niewłaściwości miejscowej czy funkcjonalnej sąd przekaże sprawę sądowi właściwemu postanowieniem na podstawie art. 200 § 1 KPC.

SSO Elżbieta Sobolewska-Hajbert
sędzia wizytator ds. egzekucyjnych w SO we Wrocławiu

[/hidepost]