Postępowanie mediacyjne w sprawach o wykroczenia
[hidepost]
Warunki skierowania sprawy do postępowania mediacyjnego
Nie w każdej sprawie o wykroczenie może być wydane rozstrzygnięcie o skierowaniu jej do postępowania mediacyjnego. W art. 23a KPK ustawodawca użył wyrażenia „pokrzywdzony”. Takie rozwiązanie uzasadnia wniosek, że postępowanie mediacyjne ma, podobnie jak w sprawach o przestępstwo, zastosowanie jedynie w tych sprawach o wykroczenia, w których występuje pokrzywdzony w rozumieniu nadanym temu pojęciu w art. 25 § 1 KPW. Oznacza to, że nie ma możliwości skierowania sprawy do postępowania mediacyjnego, gdy mamy do czynienia z wykroczeniami, gdzie nie występuje pokrzywdzony, a ich przedmiotem ochrony jest wyłącznie dobro ogólne.
W sprawach o wykroczenia, w których występuje pokrzywdzony, warunkiem skierowania sprawy do postępowania mediacyjnego jest wyrażenie zgody na takie rozstrzygnięcie przez strony postępowania. Na etapie czynności wyjaśniających chodzi o zgodę osoby, o której mowa w art. 54 § 6 KPW5 i pokrzywdzonego (art. 54 § 9 KPW). Wymienione osoby powinny taką zgodę wyrazić ustnie do protokołu przesłuchania, ale wydaje się, że nie ma przeszkód, aby zgoda na skierowanie do postępowania mediacyjnego była wyrażona przez nie pisemnie6. Wychodząc z tego założenia wydaje się, że warunkiem skierowania sprawy do postępowania mediacyjnego nie jest uprzednie przesłuchanie przez organ prowadzący czynności wyjaśniające osoby, o której mowa w art. 54 § 6 KPW. Od przesłuchania tej osoby można jednak odstąpić, jeżeli będą przemawiały za tym okoliczności przewidziane w art. 54 § 7 KPW, a jednocześnie taka osoba może pisemnie zainicjować skierowanie sprawy do postępowania mediacyjnego, ewentualnie na takie rozstrzygnięcie pisemnie może wyrazić zgodę. Z kolei na etapie postępowania sądowego warunkiem skierowania sprawy do postępowania mediacyjnego jest zgoda na takie rozstrzygnięcie uzyskana od obwinionego i pokrzywdzonego (art. 23a § 1 KPK w zw. z art. 8 KPW). W tym przypadku, podobnie jak na etapie czynności wyjaśniających, oświadczenie tych osób w przedmiocie skierowania sprawy do postępowania mediacyjnego może być wyrażone ustnie do protokołu albo pisemnie.
Zgodę wymienionych uczestników postępowania w sprawach o wykroczenia na skierowanie sprawy do postępowania mediacyjnego może odebrać organ prowadzący czynności wyjaśniające bądź też, na etapie postępowania sądowego, sąd, czy referendarz sądowy. Warto jednak podkreślić, że alternatywnie zgodę uczestników postępowania na mediację może odebrać dopiero mediator już po skierowaniu sprawy do postępowania mediacyjnego (art. 23a § 4 zd. 2 KPK w zw. z art. 8 oraz art. 54 § 9 zd. 2 KPW), co, jak podkreśla się w doktrynie, może budzić wątpliwości z punktu widzenia założeń mediacji7. Warunkiem postępowania mediacyjnego jest wspólna zgoda uczestników tego postępowania, co oznacza, że brak zgody jednej z osób wyłącza możliwość przeprowadzenia mediacji. Udział uczestników postępowania w mediacji jest dobrowolny, co oznacza, że wyrażoną zgodę mogą oni w każdym czasie cofnąć (art. 23a § 4 zd. 2 KPK w zw. z art. 8 oraz art. 54 § 9 zd. 2 KPW).
Forma skierowania sprawy do postępowania mediacyjnego
Z treści art. 23a KPK, stosowanego odpowiednio w postępowaniu wykroczeniowym z uwagi na odesłania przewidziane w art. 8 oraz w art. 54 § 9 zd. 2 KPW, nie wynika expressis verbis forma, jaką powinno przybrać skierowanie sprawy do postępowania mediacyjnego. Prima facie wydawałoby się zatem, że wspomniane rozstrzygnięcie może przybrać formę zarządzenia. Z poglądem tym nie sposób jednak się zgodzić, gdyż jego akceptacji sprzeciwia się brzmienie § 8 ust. 1 oraz w § 9 ust. 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 7.5.2015 r. w sprawie postępowania mediacyjnego w sprawach karnych8. W dyspozycji tych przepisów użyto wyrażenia „postanowienie”, co przemawia za tym, że skierowanie sprawy o wykroczenie do postępowania mediacyjnego należy uznać za kwestię wymagającą wydania postanowienia w rozumieniu art. 32 § 3 zd. 2 KPW. Dlatego też należy przyjąć, że skierowanie sprawy do mediacji przez sąd powinno przybrać formę postanowienia, które nie jest zaskarżalne, a więc nie musi zawierać pisemnego uzasadnienia (arg. ex art. 36 § 1 KPW). Podobną formę przyjmie skierowanie sprawy do postępowania mediacyjnego przez referendarza sądowego (art. 32 § 3a KPW), a także przez organ prowadzący czynności wyjaśniające (art. 32 § 3 zd. 1 KPW).
[/hidepost]