Pozycja doradcy podatkowego wobec organów wymiaru sprawiedliwości
[hidepost]
W literaturze przedmiotu4, podkreśla się, że na tajemnicę zawodową składają się dwa aspekty:
1) obowiązek milczenia,
2) prawo do milczenia.
Obowiązek milczenia obejmuje zakaz ujawniania, publicznie lub prywatnie, w jakiejkolwiek formie, pośrednio lub bezpośrednio, jakichkolwiek informacji, faktów, dokumentów, z którymi doradca zapoznał się w związku lub przy okazji wykonywania zawodu, w tym także dokumentów i okoliczności, które zostały otrzymane bądź ujawnione przez organa państwa. Oczywiste jest, że obowiązek ten rozciąga się na wszelkie nośniki informacji. Należy pamiętać, że obowiązek zachowania tajemnicy zawodowej nie zawęża się do jakichś określonych informacji czy dokumentów, ale do wszelkich wiadomości i materiałów otrzymanych czy poznanych w związku ze świadczoną usługą doradztwa podatkowego. Zakaz ten dotyczy także wykorzystywania uzyskanych informacji w interesie innych klientów doradcy podatkowego, jak i w swoim własnym. Co istotne, obowiązek zachowania tajemnicy jest, co do zasady, bezwzględny i nieograniczony w czasie. Nawet zwolnienie doradcy z tajemnicy przez klienta nie zwalnia doradcy z zachowania tajemnicy zawodowej.
Zakaz przesłuchania doradcy podatkowego na okoliczności objęte tajemnicą zawodową
Doradcy podatkowi otrzymali ustawowe instrumenty obrony tajemnicy zawodowej. Przepisy poszczególnych procedur przewidują gwarancje ochrony tajemnicy zawodowej, jak też wskazują okoliczności i przesłanki, na podstawie których sąd może doradcę zwolnić z tajemnicy zawodowej:
1) Postępowanie karne
Zgodnie z art. 180 KPK, doradcy podatkowi mogą być przesłuchiwani co do faktów objętych tajemnicą zawodową tylko wtedy, gdy jest to niezbędne dla dobra wymiaru sprawiedliwości, a okoliczność nie może być ustalona na podstawie innego dowodu. Do powyższego przepisu odwołuje się także Kodeks karny skarbowy (art. 113 § 1 KKS). Ustawodawca przewidział, że zwolnienie z obowiązku zachowania tajemnicy doradcy podatkowego może mieć miejsce jedynie w sytuacji, gdy jest to niezbędne dla dobra wymiaru sprawiedliwości, a okoliczność nie może być ustalona na podstawie innego dowodu. Tym samym, zwolnienie z tej tajemnicy powinno mieć charakter absolutnie wyjątkowy.
2) Postępowanie cywilne
Zgodnie z art. 261 § 2 KPC, dopuszczalne jest przesłuchiwanie w charakterze świadka m.in. doradcy podatkowego, ale ma on prawo odmowy odpowiedzi na pytanie, jeśliby zeznanie miało być połączone z „pogwałceniem istotnej tajemnicy zawodowej”.
3) Postępowanie administracyjne i podatkowe
Zgodnie z art. 83 § 2 KPA, świadek może odmówić odpowiedzi na pytania, gdy odpowiedź mogłaby narazić jego lub bliskich na odpowiedzialność karną, hańbę lub bezpośrednią szkodę majątkową albo spowodować naruszenie obowiązku zachowania prawnie chronionej tajemnicy zawodowej. Analogiczna regulacja zawarta jest w art. 196 § 2 ustawy z 29.8.1997 r. – Ordynacja podatkowa5. Z powyższego wprost wynika, że w postępowaniu administracyjnym i podatkowym nie ma możliwości zwolnienia doradcy podatkowego przesłuchiwanego w charakterze świadka z obowiązku zachowania tajemnicy. Odmowa złożenia zeznań czy odpowiedzi na poszczególne pytania przez doradcę podatkowego oczywiście nie stanowi czynu zabronionego. Jeżeli jednak doradca podatkowy zostałby zwolniony z obowiązku zachowania tajemnicy zawodowej, ma obowiązek złożyć zeznania i wówczas stosuje się wobec niego wszystkie przewidziane w KPK środki przymusu celem uzyskania tych zeznań. Powyższe uwagi dotyczą zarówno złożenia zeznań przed sądem, jak i przedłożenia dokumentów objętych tajemnicą zawodową. Zatem w przypadku uchylenia obowiązku zachowania tajemnicy zawodowej, obowiązek ujawnienia dotyczy nie tylko wiedzy o faktach, ale również powstaje obowiązek udostępnienia wszelkich posiadanych w sprawie dokumentów, nośników informatycznych, notatek, etc.
[/hidepost]