Pozycja procesowa referendarza sądowego – de lege lata i de lege ferenda
[hidepost]
Referendarz sądowy nie będzie miał uprawnienia do:
1) stosowania środków przymusu;
2) orzekania o ściągnięciu należności w trybie art. 873;
3) stwierdzenia wygaśnięcia skutków przybicia i utraty rękojmi;
4) spraw o egzekucję świadczeń niepieniężnych z wyjątkiem wydania rzeczy ruchomej;
5) spraw o egzekucję przez zarząd przymusowy;
6) spraw o egzekucję przez sprzedaż przedsiębiorstwa lub gospodarstwa rolnego.
Konsekwencją tej zmiany jest uchylenie art. 9202 KPC, który upoważniał referendarza sądowego do dokonywania czynności w sprawie o wyjawienie majątku dłużnika. Obecnie normą, która daje mu takie uprawnienie, jest ogólny przepis art. 759 § 11 KPC.
Nadzór nad działalnością jurysdykcyjną referendarza sądowego
Celem zapewnienia legalności i zgodności z prawem podejmowanych przez referendarza sądowego decyzji zapewniono pełny nadzór sądowy nad działalnością jurysdykcyjną tego organu. Wyrazem tego jest istnienie szczególnego rodzaju środka zaskarżenia przysługującego na orzeczenia referendarza sądowego – skarga.
Obecnie przepisy ogólne o skardze na orzeczenia referendarza sądowego znajdują się w ramach przepisów o postępowaniu procesowym (art. 39822, 39823 KPC) oraz w art. 7673a KPC, który stanowi samodzielną podstawę do wnoszenia skargi w postępowaniu egzekucyjnym. Zgodnie z art. 13 § 2 KPC, przepisy o skardze mają zastosowanie także w postępowaniu nieprocesowym, gdyż pomimo regulacji zawartej w art. 5181 KPC, przepis ten nie stanowi samodzielnej podstawy wniesienia skargi w tym postępowaniu, a wskazuje jednie skutki jej wniesienia na wpis w księdze wieczystej, na orzeczenie referendarza zarządzające wpis do Krajowego Rejestru Sądowego i rejestru zastawów oraz termin do jej wniesienia43. Pozakodeksową regulacją, która również tylko wskazuje możliwość zaskarżenia decyzji referendarza sądowego, ale już nie precyzuje skargi, jest art. 8 ust. 1 zd. 4 KomOfCzZabrU. Stąd też do skargi w tym postępowaniu jako nieprocesowym należy stosować regulację art. 39822, 39823 w zw. z art. 13 § 2 KPC w zw. z art. 8 ust. 1 KomOfCzZabrU.
Wprowadzenie do KPC tego środka zaskarżenia zostało uregulowane w sposób budzący liczne wątpliwości powodujące rozbieżności w praktyce. Przepis art. 39822 § 5 KPC przewiduje tylko dwie podstawy odrzucenia skargi na postanowienie referendarza sądowego. Odrzuceniu podlega wyłącznie skarga spóźniona lub nieopłacona. W praktyce istnieją rozbieżności co do tego, czy skarga, której braków nie uzupełniono w terminie, podlega odrzuceniu czy zwrotowi. Poza tym przepis nie zawiera wyraźnego określenia, że skarga niedopuszczalna ulega odrzuceniu. Cytowany przepis jest odmienny od regulacji normujących podstawy odrzucenia innych środków zaskarżenia, a takie zróżnicowanie nie znajduje uzasadnienia44. Stąd też zasadne było uregulowanie tego zagadnienia poprzez dookreślenie, że odrzuceniu będzie podlegała nie tylko skarga na czynności referendarza sądowego wniesiona po terminie lub nieopłacona, ale także skarga niedopuszczalna albo zawierająca braki formalne, których nie uzupełniono w terminie45.
Rozbieżności w praktyce sądów wywoływał również przepis art. 39823 § 2 KPC, gdyż nie było jasne, czy skarga, w trybie określonym w tym przepisie, powinna być rozpoznawana przez sąd w składzie trzech sędziów zawodowych czy jednoosobowo. Ustawa z 10.7.2015 r. reguluje wskazaną kwestię wprowadzając zmianę do art. 39823 § 2 KPC poprzez przyjęcie, że sąd rozpoznaje skargę w składzie jednego sędziego.
Referendarz sądowy nie może dokonywać autokorekty swoich postanowień w sprawach, w których po wniesieniu skargi sąd orzeka jako organ II instancji. Z punktu widzenia ekonomii procesowej zasadne jest przyjęcie takiego rozwiązania, poprzez możliwość wnoszenia skargi w sprawach określonych w art. 39823 § 1 oraz art. 7673a KPC do referendarza sądowego, który będzie mógł uchylić zaskarżone postanowienie i w miarę potrzeby sprawę rozpoznać na nowo (art. 395 § 2 KPC)46.
[/hidepost]