Prawna koncepcja „złego urodzenia” – rozwój koncepcji, terminologia i orzecznictwo zagraniczne

Aleksandra Rogowska

[hidepost=1]

Narodziny koncepcji – rozwój orzecznictwa zagranicznego

W związku z ubogim, w porównaniu do innych krajów, orzecznictwem sądów polskich, nie sposób przedstawić problematyki „złego urodzenia” nie odwołując się choćby w podstawowym zakresie do dorobku judykatury i doktryny zagranicznej. Większość rozwiązań, w szczególności tych wypracowanych w USA, może znaleźć zastosowanie także na gruncie polskim. Należy mieć jednak na względzie ogromną rolę orzecznictwa w USA, a to ze względu na odmienność systemu common law.

1) Sprawy z zakresu wrongful conception

Orzeczenia w sprawach z zakresu wrongful conception najwcześniej zaczęły pojawiać się w praktyce sądów niemieckich, gdyż pierwsze z nich zapadło już w 1924 r.

Chodzi o orzeczenie wydane przez SN Rzeszy z 22.2.1924 r.11. W doktrynie podnosi się, że jest to pierwsza sprawa, w której rozważono ewentualną możliwość zakwalifikowania kosztów utrzymania dziecka jako szkody12. W sprawie tej nałożono na zakład psychiatryczny obowiązek ponoszenia kosztów utrzymania dziecka poczętego przez jedną z jego pielęgniarek oraz dotkniętego niedorozwojem umysłowym pacjenta zakładu. Sądy niższych instancji zasądziły na rzecz matki alimenty od ojca. Sąd Rzeszy stwierdził jednak naruszenie przez zakład psychiatryczny jego podstawowych obowiązków w stosunku do pacjenta, a postępowanie pielęgniarki ocenił jako narażające go na ryzyko obciążenia „niechcianym” obowiązkiem alimentacyjnym.

W zbliżonym czasie także przed sądem amerykańskim zapadł pierwszy wyrok w podobnej sprawie13.

Powód poddał się zabiegowi sterylizacji, by w celu ochrony życia i zdrowia małżonki wykluczyć kolejne ciąże. Lekarz zapewnił pacjenta, że zabieg przebiegł pomyślnie. Pomimo tego żona powoda zaszła w ciążę i urodziła dziecko. Sprawa ta przez niektórych autorów zaliczana jest do kategorii wrongful birth14.

Judykatura angielska natomiast dopiero w 1979 r. zetknęła się z tego typu roszczeniami15. Orzecznictwo amerykańskie i angielskie najczęściej dotyczyło spraw związanych z poczęciem będącym wynikiem nieudanego bądź nieprawidłowo przeprowadzonego zabiegu sterylizacji16, rzadziej aborcji17 oraz błędu lekarza polegającego nie na wadliwym przeprowadzeniu zabiegu, ale na niedochowaniu lub nienależytym dochowaniu obowiązku informacyjnego dotyczącego możliwości samoistnego odnowienia się płodności u pacjenta poddanego sterylizacji18. Najbardziej kontrowersyjną kwestią pojawiającą się podczas orzekania w tego typu sprawach było ustalenie zakresu szkody, a nierzadko także jej istnienia w ogóle. Orzecznictwo amerykańskie od 1957 r.19 zdecydowanie wykluczało możliwość zakwalifikowania dziecka (traktowanego w USA jako urzeczywistnienie najwyższych wartości) do kategorii szkody.

[/hidepost]