Prawna koncepcja „złego urodzenia” – rozwój koncepcji, terminologia i orzecznictwo zagraniczne
[hidepost=1]
W tej sprawie sąd, powołując się na względy porządku publicznego i wartości moralne, zdecydowanie opowiedział się przeciwko możliwości obciążenia pozwanego lekarza kosztami utrzymania zdrowego dziecka, które przyszło na świat pomimo przeprowadzenia na powodzie zabiegu wazektomii.
Jednak w 1967 r., w sprawie Custodio przeciwko Bauer20, nastąpił zwrot w dotychczasowej linii orzecznictwa.
W sprawie tej matka dziewięciorga dzieci poddała się zabiegowi sterylizacji, tak ze względu na ewentualne zagrożenie zdrowia przy kolejnej ciąży, jak i ze względu na to, że rodzice postanowili nie mieć więcej dzieci. Pomimo jednak przeprowadzenia przedmiotowego zabiegu, zaszła w ciążę i urodziła dziesiąte, zdrowe dziecko. Rodzice pozwali lekarza domagając się zwrotu kosztów zabiegu, zadośćuczynienia za uszkodzenie ciała i cierpienie kobiety oraz pokrycia kosztów utrzymania dziecka.
Sąd, przeciwstawiając sobie konstytucyjne prawo do samookreślenia (na które składa się m.in. uprawnienie do decydowania o stosowaniu antykoncepcji) i wartość urodzenia dziecka, uznał, że to drugie nie może być postrzegane jako dobro najwyższe. Rodzice mogą zatem domagać się zarówno pokrycia kosztów samego zabiegu, jak i wydatków związanych z utrzymaniem dziecka. Równocześnie stanął na stanowisku, że dla istnienia szkody nie jest konieczne wystąpienie uszczerbku na zdrowiu kobiety. Krótko rozważono także, poddaną późniejszej dyskusji, problematykę zaliczania zysków na poczet strat.
Sąd orzekł bowiem, że niematerialne korzyści („fun, joy and affection”) , jakie rodzice odnoszą z faktu urodzenia się zdrowego dziecka, są nieporównywalnie większe niż ewentualne obciążenie majątkowe w postaci konieczności ponoszenia kosztów jego utrzymania. Równocześnie zasugerował, że niepodjęcie przez rodziców decyzji o oddaniu dziecka do adopcji również stanowi podstawę odrzucenia roszczenia.
W orzeczeniu Troppi przeciwko Scarf21 sąd postanowił, że na poczet poniesionych przez rodziców strat należy zaliczyć wszelkie korzyści powstałe w związku z urodzeniem się dziecka. Przyjmując to rozwiązanie, organ orzekający oparł się na zasadzie wyrażonej w Restatement (Second) Torts § 920 (1970), polegającej na uwzględnianiu przy wymiarze odszkodowania wszelkich korzyści, jakich oprócz szkód doznał powód w wyniku zachowania pozwanego22. W sprawach wrongful conception będą to dobrodziejstwa dotykające rodziców, takie jak miłość czy radość wynikające z obecności dziecka w rodzinie. Dodatkowo sąd sformułował bardzo istotną regułę, w myśl której na rodzicach nie ciąży obowiązek zmniejszenia rozmiarów szkody poprzez aborcję lub oddanie dziecka do adopcji, co wydawałoby się wątpliwe etycznie, a wcześniej było sugerowane przez sądy rozpatrujące podobne sprawy23. Należy jednak wspomnieć, że w późniejszych orzeczeniach sądy amerykańskie ustanawiały wyjątki od stosowania wypracowanej wcześniej zasady zaliczania korzyści na poczet strat oraz proponowały w niektórych sprawach rozwiązania pośrednie. Ta linia orzecznictwa, proponująca wykluczenie traktowania kosztów utrzymania dziecka jako szkody, nie utrzymała się jednak długo. Obecnie bowiem dominuje stanowisko, według którego przez pojęcie szkody rozumie się zarówno koszty związane bezpośrednio z ciążą i porodem, jak i koszty utrzymania dziecka.
Na tle orzecznictwa amerykańskiego ciekawie przedstawia się judykatura i doktryna niemiecka. Bardzo interesujący przypadek stanowi tu sprawa, która weszła do literatury cywilistycznej pod nazwą: „dziecko aptekarza”24. W sprawie tej zasądzone zostało odszkodowanie od farmaceuty na pokrycie połowy kosztów utrzymania dziecka po tym, jak zamiast przepisanego środka antykoncepcyjnego wydał klientce lekarstwo na żołądek. W okresie późniejszym w judykaturze niemieckiej co do zakresu pojęcia szkody wypracowano podobne stanowisko jak w orzecznictwie amerykańskim, a sądy zajęły się rozstrzyganiem kwestii bardziej szczegółowych, takich jak problematyka rozkładu ciężaru dowodu czy błędu lekarskiego.
[/hidepost]