Prawna koncepcja „złego urodzenia” – rozwój koncepcji, terminologia i orzecznictwo zagraniczne
[hidepost=1]
2) Sprawy z zakresu wrongful birth
Pierwsze powództwa w sprawach wrongful birth pojawiły się przed sądami amerykańskimi na początku lat 60. ubiegłego wieku. Początkowo sądy nie przychylały się do roszczeń powodów i konsekwentnie oddalały ich powództwa. Jednak w ciągu ostatnich 30 lat skarga z tytułu wrongful birth pojawiała się bardzo często w praktyce orzeczniczej. Spowodowane zostało to ustaleniem przez Sąd Najwyższy USA konstytucyjnego prawa do aborcji przez dwa pierwsze trymestry ciąży oraz rozwojem diagnostyki prenatalnej. Rozwój orzecznictwa spowodował, że w większości przypadków powództwa oparte na skardze wrongful birth kończyły się pozytywnym rozpatrzeniem żądań zgłaszanych przez powoda. Co ciekawe, w stanie Maine wprowadzono nawet ustawę uznającą skargę wrongful birth za zasadną25.
Warto prześledzić najważniejsze „punkty milowe” na drodze do wypracowania takiego stanowiska. Pierwszą sprawą, w której sąd został zmuszony do wypowiedzenia się na temat roszczenia odszkodowawczego związanego z urodzeniem się dziecka upośledzonego, była sprawa Gleitman przeciwko Cosgrove26. Sąd bez wahania uznał tu, że wartość istnienia dziecka, nawet upośledzonego, zdecydowanie wyklucza roszczenie odszkodowawcze rodziców. Ta linia orzecznicza utrzymała się do 1975 r., w którym to w dwóch sprawach zostały uznane roszczenia rodziców.
Chodzi mianowicie o sprawy: Jacobs przeciwko Theimer27 orazDumer przeciwko St. Michael’s Hospital28. W pierwszej z nich powódka Jacobs w czasie ciąży chorowała na różyczkę, jednak lekarz nie przeprowadził odpowiednich badań, nie poinformował pacjentki o jej chorobie oraz potencjalnych skutkach w stosunku do płodu. Zaniedbanie obowiązków informacyjnych spowodowało pozbawienie rodziców prawa do podjęcia decyzji co do przerwania ciąży, w wyniku czego na świat przyszło ciężko upośledzone fizycznie dziecko powodów. Podobnego stanu faktycznego dotyczyła druga z wymienionych spraw – tutaj powódka zgłosiła się do lekarza z wysypką, sugerując, że prawdopodobnie jest to różyczka. Lekarz jednak zdiagnozował alergię. Córka powódki urodziła się z upośledzeniem fizycznym i psychicznym.
Na tle wydawanych później orzeczeń na szczególną uwagę zasługuje decyzja sądu w sporze Harbeson przeciwko Parke Davis Inc.29.
W sprawie tej doszło do zaniedbania przez lekarzy ciążących na nich obowiązków informacyjnych dotyczących skutków przyjmowania przez pacjentkę w czasie ciąży leku na epilepsję. Powódka była zapewniana, że lek nie powoduje żadnych skutków ubocznych i nie stanowi żadnego zagrożenia dla życia i zdrowia płodu. Podczas terapii lekiem urodziła dwie córki, u obu zdiagnozowano poważne wady (FHS – płodowy zespół hydantoinowy).
Sąd zajął się w nim bowiem wszystkimi elementami konstrukcyjnymi niezbędnymi do potwierdzenia odpowiedzialności w sprawach wrongful birth30. Wskazał kolejno na: niestaranność lekarzy, zawinione naruszenie ciążącego na lekarzu obowiązku udzielenia wyjaśnień w związku z prawem kobiety do decydowania o poczęciu oraz urodzeniu dziecka oraz szkodę, którą w tym przypadku stanowią obciążenia finansowe związane z urodzeniem, opieką i leczeniem kalekiego dziecka oraz cierpienia psychiczne rodziców. Zgodnie z wcześniej wypracowaną na gruncie spraw z zakresu wrongful conception zasadą kompensacji, sąd dokonał kompensacji strat z niemajątkowymi zyskami w postaci radości rodzicielstwa. Należy w tym miejscu podkreślić, że w kategoriach szkody nie traktuje się samego dziecka, ale jego niepożądane urodzenie się. Ogromna większość spośród rozpatrzonych do tej pory przez zagraniczne sądy spraw dotyczących roszczeń z tytułu wrongful birth dotyczyła niewłaściwego zdiagnozowania u ciężarnej matki choroby różyczki lub nieprawidłowego poinformowania o przewidywanych skutkach tej choroby, co w efekcie uniemożliwiło przeprowadzenie dopuszczalnego zabiegu aborcji.
W literaturze niemieckiej przypadki takie znane są pod nazwą „kazusu różyczki”31. Pojawiły się one w praktyce niemieckiego wymiaru sprawiedliwości dopiero w 1981 r.32. Na zajęcie stanowiska w tych sprawach judykatura była jednak dobrze przygotowana, ponieważ problem był już wcześniej wszechstronnie rozważany w niemieckiej doktrynie, choć na gruncie orzecznictwa amerykańskiego. Wypracowano również trzy bardzo istotne zasady. Po pierwsze, stwierdzono, że szkoda swoim zakresem obejmuje nie tylko dodatkowe koszty utrzymania wywołane upośledzeniem dziecka, ale także „zwykłe” koszty utrzymania dziecka kalekiego. Jest to stanowisko odmienne od przyjętego przez sądy amerykańskie. Po drugie, sądy niemieckie wypracowały zasadę, że odpowiedzialność lekarza, pomimo jego zawinienia, odpada, jeśli dziecko urodzi się zdrowe. Natomiast na tle orzeczenia wydanego przez niemiecki Sąd Najwyższy w 2001 r.33 wykształciła się kolejna ważna zasada, odmawiająca możliwości wystąpienia z roszczeniami wrongful birth w przypadku ciąży mnogiej, jeśli upośledzone nie są wszystkie dzieci.
Powódka urodziła bliźnięta jednojajowe. Jedna z córek była zdrowa, druga zaś przyszła na świat z poważną deformacją kończyn. Pacjentka podczas ciąży poddawała się regularnym badaniom, podczas których nie wykryto jednak wad rozwojowych płodu. Powołując się na powyższe, powodowie podnosili, że zostało im odebrane prawo do przerwania ciąży (oświadczyli bowiem, że posiadając wiedzę o wadach genetycznych płodu, zdecydowaliby się na aborcję).
[/hidepost]