Prawo, jako targowisko opinii? Jednolitość orzecznictwa czy jego zróżnicowanie?
Przykłady kreowania treści przepisu prawa za pomocą sędziowskiej wykładni
[hidepost]
Prawo karne
Zgodnie z zarysowaną problematyką i stosownie do wskazanych powyżej dylematów dotyczących samego faktu możliwości tworzenia przez sądy prawa czy sposobu uzupełniania luk, na szczególną uwagę zasługują różnice w wykładni przepisów: art. 53 ustawy z 29.7.2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii9, przepisów dotyczących zakresu postępowania dowodowego w sprawie przesłuchania małoletniego pokrzywdzonego w trybie art. 185a KPK oraz regulacji kodeksowej instytucji wyroku łącznego (art. 85 i 86 KK).
1. Pojęcie „znacznej ilości substancji odurzającej”
Zgodnie z art. 53 NarkU:
„1. Kto, wbrew przepisom ustawy, wytwarza, przetwarza albo przerabia środki odurzające lub substancje psychotropowe albo przetwarza słomę makową, podlega karze pozbawienia wolności do lat
2. Jeżeli przedmiotem czynu, o którym mowa w ust. 1, jest znaczna ilość środków odurzających, substancji psychotropowych albo słomy makowej lub czyn ten został popełniony w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub osobistej, sprawca podlega grzywnie i karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3”.
W doktrynie dominuje pogląd10, że pojęcie „znaczna ilość środków odurzających, substancji psychotropowych lub słomy makowej” jest znamieniem ocennym. Ustawa nie określa wartości, od których należałoby przyjąć kwalifikację konkretnych ilości środków odurzających, substancji psychotropowych lub słomy makowej, jako znacznych. Konsekwencją przyjętego stanowiska jest potrzeba wypracowania odpowiednich kryteriów na gruncie doktryny i orzecznictwa.
Ustalenie treści semantycznej powyższego pojęcia ma doniosłe znaczenie praktyczne. Od niej bowiem zależy możliwość zastosowania np. warunkowego umorzenia postępowania, stosownie do przepisu art. 66 i 67 KK. Przepis art. 53 ust. 2 NarkU, statuujący zbrodnię, taką możliwość w sposób oczywisty wyklucza wskazując, że najniższy wymiar kary pozbawienia wolności wynosi trzy lata, co uniemożliwia (przy braku podstaw do ewentualnego nadzwyczajnego złagodzenia kary) zastosowanie środka probacyjnego w postaci warunkowego zawieszenia kary, o warunkowym umorzeniu postępowania nie wspominając. Nie chodzi oczywiście o formułowanie postulatu łagodnej polityki karnej w przypadku sprawców tego przestępstwa, ale o różnicę w sytuacji prawnej oskarżonych w zależności od przyjętego stanowiska. W zakresie kryteriów ustalania treści znaczeniowej znamienia „znacznej ilości” wskazać można na następujące podejścia:
1) Sąd Najwyższy w postanowieniu z 1.2.2007 r.11 przyjął, że „znaczna ilość narkotyków to taka, która wystarcza do jednorazowego odurzenia się, co najmniej kilkudziesięciu osób”;
2) Sąd Apelacyjny w Krakowie zmagał się z tym pojęciem wielokrotnie i tak:
a) w wyroku z 31.8.2005 r.12 i w orzeczeniu z 30.5.2007 r.13 wskazał, że „przy określaniu pojęcia znacznej ilości narkotyku kryterium zasadnicze stanowi ilości wytworzonych porcji, odnoszona do czystej ilości substancji aktywnej, a nie do ilości dowolnie rozcieńczonej przez dilera. Znaczna ilość to taka, która wystarcza do odurzenia jednorazowo kilkudziesięciu tysięcy osób, a z pewnością nie zachodzi, gdy ilość środka odurzającego jest odpowiednia dla kilkudziesięciu osób. Zróżnicowanie odpowiedzialności karnej za przestępstwa, przewidziane przepisami NarkU, wskazuje na wyodrębnienie zachowań tyczących stosunkowo niewielkich ilości narkotyków i zachowań na skalę masową, tyczących dokonywania obrotu hurtowego. Rozszerzanie pojęcia znacznej ilości na zachowania tyczące ilości niewielkich byłoby sprzeczne z ideą sprawiedliwego karania”;
b) w orzeczeniu z 8.7.2009 r.14 przyjął, „że znaczną ilością narkotyku jest nie mniej, jak 2 kg substancji aktywnej, bo z tej masy można wykonać, co najmniej kilkadziesiąt (20) tysięcy porcji”;
c) w orzeczeniu z 26.6.2012 r.15 wskazał zaś, że: „Sąd Okręgowy słusznie przyjął, że znaczna ilość narkotyku to ilość, która wystarcza do jednorazowego odurzenia kilku tysięcy osób. »Znaczna ilość« nie może być ilością nazbyt małą, bo kwalifikowany przestępstw narkotykowych zdominowałby typ podstawowy, który powinien być dominującą kwalifikacją. Nie powinna to jednak być ilość nadmierna. Skarżący błędnie zakłada, że jedna dawka to jeden gram narkotyku, choć jedna dawka (wystarczająca do odurzenia jednej osoby) to 0,2 grama kokainy lub amfetaminy (Medycyna sądowa, Vincent J. Dimaio, Dominick Dimaio, Wydawnictwo Medyczne, Wrocław 2001)”;
3) Sąd Apelacyjny we Wrocławiu w wyroku z 2.2.2012 r.16, podniósł, że „kwalifikowaną odpowiedzialność na podstawie art. 53 ust. 2 NarkU uzasadnia wytworzenie kilkudziesięciu porcji, a więc co najmniej 30 porcji, czyli około 5 gramów amfetaminy (1 gram to 6 porcji po 0,15 grama każda)”;
4) Sąd Apelacyjny w Lublinie:
a) w wyroku z 18.10.2012 r.17 wskazał, że „ilość środka pozwalająca na jednorazowe odurzenie ponad tysiąca osób, nawet w przypadku tzw. »miękkiego« narkotyku, jest ilością znaczną w rozumieniu przepisów ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii”;
b) w orzeczeniu z 11.4.2013 r.18 podniósł, że: „Skoro kilogram marihuany pozwala na wytworzenie, co najmniej 2000 porcji, to jest to znaczna ilość środków odurzających”.
Nie sposób oprzeć się wrażeniu, że kwestia właściwości miejscowej sądu orzekającego w takiej sprawie staje się zagadnieniem zasadniczym.
[/hidepost]