Prawo, jako targowisko opinii? Jednolitość orzecznictwa czy jego zróżnicowanie?
Przykłady kreowania treści przepisu prawa za pomocą sędziowskiej wykładni
[hidepost]
b) Drugie stanowisko
W wyroku z 27.3.2007 r.37 TK po raz kolejny podjął problematykę relacji zachodzącej pomiędzy przepisami art. 78 i art. 176 ust. 1 Konstytucji, przy orzekaniu o zgodności z ustawą zasadniczą art. 39318 § 2 KPC. Trybunał wskazał, że termin „zaskarżenie” użyty w art. 78 Konstytucji obejmuje rozmaite środki prawne, których cechą wspólną powinno być zapewnienie możliwości zweryfikowania rozstrzygnięcia w I instancji. Okoliczność, że Konstytucja dopuszcza możliwość tworzenia ustawowych wyjątków od tej reguły nie oznacza dowolności, lecz sytuacje takie muszą być uzasadnione.
Dalej Trybunał stwierdził, że art. 78 Konstytucji odnosi się zarówno do postępowania sądowego, jak i administracyjnego, natomiast norma art. 176 ust. 1, mająca charakter normy szczególnej wobec art. 78 Konstytucji, ma zastosowanie wyłącznie do postępowania sądowego. Trybunał podkreślił, że regulacja ta nie zawiera zwrotu „wyjątki od tej zasady określa ustawa” i, mając to na uwadze, sformułował pogląd, że dopuszczalność ustawowego ustanowienia wyjątków od zasady zaskarżania orzeczeń pierwszoinstancyjnych, przewidziana w art. 78 Konstytucji, nie ma zastosowania do postępowań sądowych, które objęte są normą szczególną, wyrażoną w art. 176 ust. 1 Konstytucji. Zatem w tym wyroku TK odstąpił od dokonanej wcześniej wykładni stosunku zachodzącego pomiędzy obydwoma przepisami, a ponadto uznał, że art. 176 ust. 1 Konstytucji ma charakter dyrektywy generalnej, wobec czego dotyczy on ogółu postępowań sądowych, bez rozróżnienia, czy postępowania sądowe odnoszą się do rozstrzygnięcia o meritum sprawy sądowej, czy też dotyczą rozstrzygania o kosztach postępowania.
Zaprezentowany w powyższym orzeczeniu tok rozumowania spotkał się z krytycznymi refleksjami38.
c) Konsekwencje rozbieżności
W konsekwencji takich rozbieżności, w rozumieniu pojęcia orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie, dochodzi do wydawania odmiennych orzeczeń przez sądy powszechne i Sąd Najwyższy oraz TK. I tak:
1) w postanowieniu Sądu Apelacyjnego w Krakowie z 11.7.2013 r.39 wyrażono pogląd, że „zawarte w art. 176 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej pojęcie »instancji« należy odnosić do przedmiotu całego postępowania, a nie do przedmiotu konkretnego rozstrzygnięcia, także incydentalnego. Art. 78 Konstytucji o prawie do zaskarżenia orzeczeń i decyzji wydanych w pierwszej instancji zastrzega możliwość wyjątków od tej zasady oraz określenia trybu zaskarżenia”. Podobnie Sąd Najwyższy w postanowieniu z 2.2.2012 r.40 wskazał, że „zawarte w art. 176 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej pojęcie »instancji« należy odnosić do przedmiotu całego postępowania, a nie do przedmiotu konkretnego rozstrzygnięcia, także incydentalnego. Wynikająca z art. 176 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej zasada dwuinstancyjności postępowania sądowego obowiązuje tylko w sprawach rozpoznawanych od początku do końca przez sądy. Określone w art. 78 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej prawo do zaskarżania obejmuje natomiast rozstrzygnięcia wydawane w pierwszej instancji we wszystkich postępowaniach prowadzonych przez organy władzy publicznej, ale nawet w tym zakresie ustawa może przewidywać wyjątki w postaci niezaskarżalności rozstrzygnięć organów pierwszej instancji”;
2) TK uznaje, że istnieje potrzeba rozbudowywania katalogu czynności zaskarżalnych, co znalazło wyraz np. w następujących orzeczeniach:
- w wyroku Trybunału z 30.10.2012 r.41 uznającym, że „art. 3941 § 1 pkt 2 KPC w brzmieniu obowiązującym do 2.5.2012 r., w zakresie, w jakim nie przewidywał zażalenia na postanowienie sądu drugiej instancji oddalające wniosek pełnomocnika ustanowionego z urzędu o przyznanie od Skarbu Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej w postępowaniu przed sądem drugiej instancji”;
- w wyroku Trybunału z 22.10.2013 r.42 wskazującym, że „art. 3942 § 1 KPC w zakresie, w jakim nie przewiduje możliwości zaskarżenia postanowienia sądu drugiej instancji w sprawie przyznania kosztów nieopłaconej pomocy prawnej świadczonej z urzędu, polegającej na sporządzeniu opinii o braku podstaw do wniesienia skargi kasacyjnej”;
[/hidepost]