Prawo, jako targowisko opinii? Jednolitość orzecznictwa czy jego zróżnicowanie?
Przykłady kreowania treści przepisu prawa za pomocą sędziowskiej wykładni
[hidepost]
Rozbieżności w rozumieniu pojęcia „orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie” znajdują bezpośrednie przełożenie na interpretację przepisów procesowych, w tym np. art. 394 § 1 KPC. I tak:
- w postanowieniu Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z 30.5.2014 r.43 stwierdzono, że „zgodnie z art. 394 KPC zażalenie do sądu drugiej instancji przysługuje na postanowienie sądu pierwszej instancji kończące postępowanie w sprawie, a ponadto na postanowienia sądu pierwszej instancji i zarządzenia przewodniczącego, enumeratywnie wymienione w tym przepisie. Postanowienie w przedmiocie oddalenia wniosku o przywrócenie terminu nie zostało wymienione pośród kategorii postanowień, na które na podstawie art. 394 KPC przysługuje zażalenie. Postanowienie to nie jest również postanowieniem kończącym postępowanie w sprawie. Kończy ono wyłącznie postępowanie dotyczące kwestii ubocznej, ponieważ jego celem jest jedynie ocena zasadności wniosku o przywrócenie terminu, w tym zbadanie, czy zaniechanie dokonania czynności procesowej w przepisanym terminie było spowodowane okolicznościami niezawinionymi przez stronę. Zażalenie na postanowienie o odrzuceniu wniosku o przywrócenie terminu jest zatem niedopuszczalne i w związku z powyższym podlega odrzuceniu z mocy art. 370 KPC w zw. z art. 397 § 2 KPC”;
- w postanowieniu Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z 25.3.2013 r.44 wyrażono pogląd, że „zaskarżenie zarządzenia o zwrocie wniosku o nadanie klauzuli wykonalności można uznać za dopuszczalne, stosując odpowiednio art. 394 § 1 pkt 1 KPC”;
- w postanowieniu Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 10.9.2012 r.45 oceniono, że „katalog orzeczeń, od których przysługuje środek zaskarżenia w sposób wyczerpujący określony został w art. 394 KPC i nie obejmuje zarządzenia o zwrocie wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych, a tym samym zażalenie na to zarządzenie, jako niedopuszczalne, podlega odrzuceniu, niezależnie od podnoszonych przez stronę zarzutów”.
2. Odpowiedzialność Skarbu Państwa na podstawie art. 417 KC
Przepis art. 417 KC w okresie od 1.1.1965 r. do 31.8.2004 r. brzmiał następująco:
„Skarb Państwa ponosi odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną przez funkcjonariusza państwowego przy wykonywaniu powierzonej mu czynności. Funkcjonariuszami państwowymi w rozumieniu niniejszego tytułu są pracownicy organów władzy, administracji lub gospodarki państwowej. Za funkcjonariuszy państwowych uważa się również osoby działające na zlecenie tych organów, osoby powołane z wyboru, sędziów i prokuratorów oraz żołnierzy sił zbrojnych”.
Od 1.9.2004 r. przepis uzyskał następującą treść wprowadzoną ustawą z 17.6.2004 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw46:
„Za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej ponosi odpowiedzialność Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego lub inna osoba prawna wykonująca tę władzę z mocy prawa. Jeżeli wykonywanie zadań z zakresu władzy publicznej zlecono, na podstawie porozumienia, jednostce samorządu terytorialnego albo innej osobie prawnej, solidarną odpowiedzialność za wyrządzoną szkodę ponosi ich wykonawca oraz zlecająca je jednostka samorządu terytorialnego albo Skarb Państwa”.
Jednak z uwagi na wykładnię przepisu zaprezentowaną w wyroku TK z 4.12.2001 r.47 wskazującą, że „art. 417 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – KC rozumiany w ten sposób, że Skarb Państwa ponosi odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie funkcjonariusza państwowego przy wykonywaniu powierzonej mu czynności, jest zgodny z art. 77 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Natomiast art. 418 KC jest niezgodny z art. 77 ust. 1 i nie jest niezgodny z art. 64 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej”, jeszcze przed zmianą przepisu doszło do zupełnie odmiennej jego interpretacji, w tym zmiany konstrukcji odpowiedzialności z zasady winy na zasadę bezprawności działania. Jako rezultat odmiennej wykładni pojawiły się następujące orzeczenia:
- wyrok SN z 13.12.2007 r.48, w którym Sąd Najwyższy skonstatował, że „można wyróżnić trzy okresy obowiązywania art. 417 KC: pierwszy – od dnia 1.1.1965 r. (tj. od dnia wejścia w życie Kodeksu cywilnego) do dnia 16.10.1997 r., drugi – od dnia 17.10.1997 r. (tj. od dnia wejścia w życie Konstytucji) do dnia 31.8.2004 r., oraz trzeci – od dnia 1.9.2004 r. (tj. od dnia wejścia w życie ustawy z dnia 17.6.2004 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw) do chwili obecnej. Nie ma natomiast podstaw do wyróżniania dodatkowo czwartego okresu, dla którego cezurą byłby dzień wejścia w życie wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 4.12.2001 r., SK 18/00. Po pierwsze, bowiem, we wspomnianym wyroku została stwierdzona zgodność art. 417 KC z Konstytucją, zaś zamieszczona w sentencji interpretacja tego artykułu w istocie stanowi element uzasadnienia wyroku. Po drugie zaś rozważany wyrok jest skuteczny ex tunc, jednakże tylko od dnia wejścia w życie Konstytucji, w związku z brzmieniem jej art. 77 ust. 1”;
- wyrok SN z 17.10.2007 r.49 wskazujący, że „błędny jest pogląd jakoby art. 417 KC przed jego nowelizacją odpowiedzialność Skarbu Państwa za szkodę wyrządzoną przez funkcjonariusza przy wykonywaniu powierzonej mu czynności opierał na przesłance winy”;
- wyrok SN z 20.9.2007 r.50 podkreślający, że „w odniesieniu do zdarzeń wyrządzających szkody medyczne, które wystąpiły przed nowelizacją art. 417 KC dokonaną z dniem 1.9.2004 r. ustawą z 17.6.2004 r. o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw zachowała aktualność utrwalona w judykaturze wykładnia tego przepisu odwołująca się do przesłanki winy, jako podstawy odpowiedzialności z tytułu czynu niedozwolonego pozostającego poza sferą wykonywania władzy publicznej. Dokonana przez Trybunał Konstytucyjny częściowa reinterpretacja art. 417 KC nie sprzeciwia się więc uznaniu, że przepis ten, poprzez odesłanie zawarte w art. 420 KC, wyznacza przesłanki odpowiedzialności samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej za szkody związane z leczeniem, mające swoje źródło w zdarzeniu zaistniałym przed dniem 1.9.2004 r.”.
[/hidepost]