Problemy prawne zastosowania instytucji gwarancji zapłaty za roboty budowlane. Wybrane zagadnienia
[hidepost]
2) Treść gwarancji zapłaty
Podobnie jak w ZapłRobBudU, w kodeksowej regulacji nie sprecyzowano treści czy warunków, jakim ma odpowiadać gwarancja zapłaty, z czego należy wywodzić, że może mieć ona dowolny kształt31. W przypadku gwarancji bezwarunkowej (na pierwsze żądanie) samo przedłożenie żądania zapłaty jest wystarczające do realizacji tej gwarancji, a zatem gwarant nie może badać materialnych uprawnień beneficjenta do uzyskania kwoty gwarancji. Przy gwarancji warunkowej beneficjent jest obowiązany spełnić określone w gwarancji przesłanki, najczęściej przedstawić określone dokumenty, a wezwanie niespełniające tych warunków pozostaje bezskuteczne32. Swoboda w kreowaniu treści gwarancji zapłaty ograniczona jest celem gwarancji zapłaty, mianowicie realizacją funkcji zabezpieczającej. Dlatego nie można uznać poglądu P. Drapały33, który za dopuszczalną uznaje gwarancję warunkowaną przedłożeniem przez wykonawcę protokołu odbioru podpisanego przez inwestora. Taka konstrukcja gwarancji przestaje pełnić funkcję zabezpieczającą, skoro odmowa wypłaty świadczenia gwarancyjnego następuje z tych samych przyczyn, co odmowa podpisania przez inwestora protokołu odbioru.
3) Akcesoryjny charakter gwarancji zapłaty
Z funkcji zabezpieczającej żądania gwarancji zapłaty należy wywodzić jej akcesoryjny charakter. Cel, jakiemu służą zabezpieczenia, narzuca ich związek z prawem głównym34. Żądanie gwarancji do określonej wysokości musi pozostawać w związku funkcjonalnym z przysługującym wykonawcy roszczeniem o wynagrodzenie, skoro ma służyć jego zabezpieczeniu. Brak czy przerwanie tego powiązania wyklucza ratio legis przyznania szczególnej ochrony wynagrodzeniu wykonawcy w umowie o roboty budowlane. Z tego powodu należy przyjąć, że przelew wierzytelności obejmującej wynagrodzenie należne wykonawcy wyklucza możliwość żądania gwarancji zapłaty nie tylko przez tego ostatniego, ale i przez nabywcę owej wierzytelności35. W ostatniej sytuacji gwarancja zapłaty nie zabezpiecza już bowiem wynagrodzenia wykonawcy, czyli jak chce tego dyspozycja art. 6491 § 1 KC. Nie budzi natomiast wątpliwości, że każda częściowa zapłata wynagrodzenia obniża wysokość wynagrodzenia podlegającego zabezpieczeniu.
W literaturze kontrowersyjną kwestią jest ustalenie, czy potrącenie dokonane przez inwestora wywiera wpływ na możliwość żądania przez wykonawcę gwarancji zapłaty. Wydaje się, że nie ma poważnych argumentów, aby odmówić uwzględnienia skutków dokonanego potrącenia. Nie przekonuje argument, że dopuszczenie takiej możliwości przerzucałoby spór co do wysokości gwarancji na etap jej ustanawiania36. Brak powiązania wysokości żądanej gwarancji z wysokością zabezpieczanego roszczenia pozostaje w sprzeczności z jej akcesoryjnym charakterem, a ponadto pozbawia ekonomicznego sensu potrącenie dokonane przez inwestora. Jest przy tym wiele innych kwestii stanowiących potencjalny przedmiot sporu przy ustanawianiu gwarancji, jak chociażby zarzut jej nadużycia.
4) Wysokość gwarancji zapłaty
Zgodnie z art. 6493 § 1 KC, gwarancja zapłaty ma być wystawiona „do wysokości ewentualnego roszczenia z tytułu wynagrodzenia wynikającego z umowy”. Oznacza to, że gwarancja nie zabezpiecza innych roszczeń wykonawcy, składających się na jego wierzytelność z umowy o roboty budowlane (np. kary umownej, odsetek). Z uwagi na wyjątkowy charakter regulacji, powiązany z zakazem wykładni rozszerzającej, należy wykluczyć możliwość objęcia gwarancją zapłaty żądania wykonawcy podwyższenia wynagrodzenia w oparciu o analogiczne stosowanie przepisów z umowy o dzieło, tj. art. 629 oraz 632 § 2 KC37.
Formułowanie ewentualnego roszczenia przy wynagrodzeniu ryczałtowym nie przysparza problemów. Wątpliwości może budzić przypadek zastrzeżenia wynagrodzenia kosztorysowego, gdzie nie jest jeszcze znany ostateczny rozmiar świadczenia wykonawcy, a w konsekwencji i rozmiar świadczenia inwestora. Oba wzajemne świadczenia są zaś tylko przewidywane i planowane. O ile w tym wypadku górną kwotę gwarancji wyznaczyć można na podstawie planowanego zestawienia prac i kosztów, o tyle w wypadku rozliczenia na podstawie kosztorysu powykonawczego według stałych cen jednostkowych, próżno poszukiwać punktu odniesienia dla maksymalnej wysokości gwarancji. Podsumowując, ewentualnym z pewnością będzie roszczenie, którego termin aktualizacji jeszcze nie nadszedł, natomiast w wypadku roszczeń niedostatecznie jeszcze skonkretyzowanych, kwesta uznania ich za ewentualne powinna być rozstrzygana ad casum.
[/hidepost]