Procesowe skutki złożenia wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych dotkniętego brakiem formalnym – glosa
[hidepost=1]
Stwierdzić należy na koniec, że pogląd SN, iż po zwrocie wniosku strony o zwolnienie od kosztów sądowych przewodniczący powinien wezwać ją do uiszczenia opłaty także wtedy, kiedy już raz została do tego wezwana, a złożenie kolejnego wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych po dokonaniu zwrotu wcześniejszego wniosku na podstawie art. 102 ust. 4 KSCU ponownie wyłącza obowiązek uiszczenia opłaty, prowadzi do konsekwencji niemożliwych do zaakceptowania. Skoro bowiem
w przypadku kilkukrotnego zwrotu wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych na podstawie art. 102 ust. 4 KSCU, kolejnego wniosku nie można odrzucić na podstawie art. 107 ust. 2 KSCU i nie można zastosować hipotezy przepisu art. 112 ust. 4 KSCU, to ,,sprytny” pełnomocnik strony może w nieskończoność torpedować uprawomocnienie się niekorzystnego dla jego klienta orzeczenia, wnosząc kolejne niezupełne wnioski o zwolnienie od kosztów sądowych w ponawianych terminach, zakreślanych przez przewodniczącego po kolejnych zwrotach wniosku o zwolnienie od kosztów. Z orzecznictwa SN nie wynika bowiem, kiedy ten łańcuszek można byłoby przeciąć, uznając, że złożenie kolejnego niezupełnego wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych już nie niweczy terminu do uiszczenia opłaty.
Zwrócić należy także uwagę na to, że przepis art. 102 ust. 1 KSCU wymaga złożenia oświadczenia strony (osoby fizycznej), która ubiega się o zwolnienie od kosztów sądowych i strona dane zawarte w oświadczeniu powinna poświadczyć swoim podpisem20. Oświadczenia majątkowego strony nie można zastąpić lakonicznym stwierdzeniem jej pełnomocnika we wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych, że np. pozwany prowadzi działalność gospodarczą, ale na skutek kryzysu pojawiły się u niego zatory finansowe, dlatego nie posiada środków na poniesienie kosztów opłaty sądowej21. Pomijając już fakt, że takie oświadczenie nie jest złożone przez stronę osobiście, uznać należy, iż także ze względu na lakoniczność nie można go uznać w ogóle za oświadczenie w rozumieniu art. 102 ust. 1 i 2 KSCU. W przypadku,
gdy wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych zostanie sporządzony i podpisany przez pełnomocnika strony, oświadczenie strony o stanie majątkowym jest czymś odrębnym od wniosku i powinno być, w myśl art. 102 ust. 2 KSCU, dołączone do wniosku22. Tymczasem w wielu przypadkach pełnomocnicy procesowi nie dołączają do wniosku o zwolnienie od kosztów oświadczeń stron, ale uzasadniają wniosek bardzo ogólnie, powołując się na kiepską sytuację majątkową strony lub doraźne problemy finansowe. Glosowane stanowisko SN daje możliwość dla takiego postępowania pełnomocników, nakazując zwrot niezupełnego wniosku o zwolnienie
od kosztów sądowych i ponowne wezwanie pełnomocnika do uiszczenia opłaty, co oczywiście ma wpływ na przewlekłość postępowania i daje pole do nadużywania przez stronę uprawnień procesowych. Takie zaś zachowanie nie zasługuje na ochronę i aprobatę23.
SUMMARY
Procedural consequences of filing a formally defective request for exemption from court costs – a gloss
Having analysed numerous Supreme Court judgements and resolutions, the author presents the resultant case law guidance that each filing of a request for exemption from court costs, including formally defective requests, shall exclude the duty to pay the court fee on the filing, even if the said request has been effectively returned under Art. 102.4 of the Act of 28 July 2005 on court costs in civil cases, and makes it obligatory for the court to reissue a call for payment of the fee. The author considers this view to be too far-reaching and unsupported by applicable laws, and states that the position of the supreme judicial body in Poland that has taken shape over the past dozen or so years provides an opportunity for the parties and their legal representatives to engage in stalling tactics, and moreover leads to consequences that are impossible to be accepted in practice.
[/hidepost]