Protokołowanie elektroniczne a kontrola instancyjna na marginesie uchwały SN z 23.3.2016 r. (III CZP 102/15)
[hidepost]
Podsumowanie
Należy podkreślić, że wprowadzona w 2010 r. nowelizacja postępowania cywilnego wzbogacająca protokołowanie o formę elektroniczną, odzwierciedlając tendencje międzynarodowe w tym zakresie – stawia polski wymiar sprawiedliwości w czołówce państw europejskich47. Innowacja ta stanowi rewolucję w polskim sądownictwie zarówno pod kątem zmian techniczno-organizacyjnych, jak i metodyki pracy sędziego oraz pracowników sądu. Tego typu reorganizacja pracy sądów, jak każda poważna zmiana, będzie narażona na głosy krytyczne, wymaga ona bowiem przystosowania się do nowego środowiska pracy, a więc także wyjścia z dotychczasowego komfortu i odejścia od przyzwyczajeń związanych z tradycyjną formą protokołowania.
W kontekście pracy z nagraniem – argumenty odnośnie trudności z „przestawieniem się na wrażliwość audio” oraz przyzwyczajeniem do materiałów pisemnych można odeprzeć stwierdzeniem, że cyfryzacja pracy jest procesem nieuniknionym, a jej celem jest zwiększenie komfortu i wydajności sędziów oraz pełnomocników sądowych. Wiąże się to z niedogodnościami dla jednostek nadmiernie przywiązanych do słowa pisanego, które opierają się narzędziom pracy innym niż zadrukowana kartka papieru. Zmiana metodologii i zaangażowanie w tę zmianę środowiska sędziowskiego jest konieczne, gdyż protokoły zapisywane pod dyktando sędziego odejdą do historii48. System Re-Court stanowi narzędzie, które pozwala na protokołowane w sposób praktycznie automatyczny i tylko od sędziego zależy, w jakim stopniu wykorzysta możliwości techniczne tego systemu. W przyszłości być może zostaną wdrożone także rozwiązania, które pozwolą w sposób automatyczny rozpoznawać ludzką mowę z nagrania i przekładać ją na tekst. Tak sporządzona transkrypcja po drobnej korekcie przez protokolanta mogłaby stanowić narzędzie pomocnicze przy pracy z nagraniami.
Bariery mentalne po stronie sędziów przyzwyczajonych do pracy wyłącznie z protokołem papierowym nie uzasadniają jednak zbyt daleko idącej tezy, jakoby protokół utrwalający przebieg posiedzenia za pomocą urządzenia rejestrującego obraz i dźwięk uniemożliwiał sądowi II instancji kontrolę procesowo-instancyjną w rozumieniu art. 233 § 1 KPC. Z całą stanowczością można stwierdzić, że wręcz przeciwnie – zapis audio lub audio-wideo zapewnia lepsze podstawy do oceny zgromadzonego materiału dowodowego w kontekście kontroli instancyjnej niż tradycyjny protokół. Nagranie z rozprawy, którym sąd odwoławczy się posługuje – w istocie pozwala pełniej ocenić moc dowodową zeznań świadków, wyłączając konieczność bezpośredniego uczestnictwa w tej czynności. „Przewagą zapisu elektronicznego nad tradycyjną formą protokołowania jest to, że cechuje się on odtwarzalnością, bowiem w każdym momencie odsłuchiwania zapisu na nośnikach elektronicznych możliwe jest powrócenie do wypowiedzianych kwestii czy dokonanych czynności procesowych, co w przypadku protokołowania tradycyjną metodą jest utrudnione, a nawet niemożliwe, ze względu na to, iż jedyną możliwą formą weryfikacji zapisu pisemnego jest odwołanie się do ludzkiej pamięci, która niekiedy bywa zawodna”49.
Protokół elektroniczny w swej istocie zmierza do poprawienia komfortu pracy sędziego, protokolanta oraz przedstawicieli zawodów prawniczych. Zwolnienie przewodniczącego z obowiązku dyktowania protokolantowi treści protokołu wpływa na skrócenie czasu trwania posiedzenia, a także umożliwia lepszą koncentrację na samej rozprawie. W praktyce jednak oszczędność czasu podczas posiedzenia niweluje się na dalszych etapach postępowania. Oznacza to, że chociaż rozwiązanie, jakie niesie ze sobą protokół elektroniczny ma wiele zalet, daleko mu do ideału pod kątem metodologii pracy sędziego w II instancji. Nie jest to jednak kwestia związana z możliwością dokonania kontroli instancyjnej, gdyż tak jak to zostało wcześniej wspomniane – protokół elektroniczny ma zdecydowaną przewagę w tym zakresie nad tradycyjnym protokołem pisemnym. Sformułowane więc w ten sposób pytanie prawne skierowane do SN słusznie nie doczekało się odpowiedzi, ponieważ przedstawione w uzasadnieniu argumenty w żadnym stopniu nie odnoszą się do kontroli instancyjnej.
Electronic minuting and judicial review a propos the Supreme Court resolution of 23 March 2016 (III CZP 102/15)
Owing to doubts which arose when considering an appeal the Regional Court in Warsaw, having concretized them as a legal issue – addressed the Supreme Court under a decision of 16 November 2015. On 23 March 2016, the Supreme Court adopted a resolution in which it clarified some of the doubts included in this issue, though the problem posed in the title, due to no direct relationship with the factual and legal situation of the case, was excluded therefrom.
Key words: civil proceedings, review by a court of higher instance, electronic court minutes, e-minutes, recording of proceedings, computerization of the judicial system
[/hidepost]