Przestępstwo z art. 212 § 2 KK jako jedno z przestępstw popełnianych za pośrednictwem Internetu

Niniejszy artykuł dotyczy zagadnienia popełnienia przestępstwa kwalifikowanego pomówienia publicznie za pomocą sieci internetowej. W pierwszej kolejności przedstawiona została istota przestępstwa zniesławienia, zarówno w typie podstawowym, jak i kwalifikowanym. Następnie Autorka omówiła znamiona czynu określonego w art. 212 § 2 KK. Odwołując się do przykładów z praktyki i orzecznictwa podkreśliła, że obrona przed zachowaniem określonym w art. 212 § 2 KK jest dla pokrzywdzonego bardzo trudna przy obecnych uwarunkowaniach technologicznych, a zakres prawnych regulacji nie daje mu skutecznej możliwości ochrony swoich praw. Zniesławienie to bowiem przestępstwo należące do grupy przestępstw ściganych w trybie prywatnoskargowym. Pokrzywdzony najczęściej nie posiada dostatecznej wiedzy ani środków umożliwiających ustalenie tożsamości sprawcy i przygotowanie aktu oskarżenia. Z kolei, aby uczynił to prokurator uznać on musi, że wymaga tego interes społeczny.
[hidepost=1]

Wprowadzenie

W ostatnim czasie można zaobserwować stale rosnącą popularność portali społecznościowych: Nasza Klasa, ­Facebook, Twitter oraz forów internetowych. Obok funkcji rozrywkowych, portale te przyczyniły się do wzrostu liczby przestępstw popełnianych za pośrednictwem Internetu. Najczęściej ­organy ścigania otrzymują doniesienia o popełnieniu takich czynów zabronionych jak: kierowanie gróźb karalnych (art. 190 § 1 KK), doprowadzenie do niekorzystnego rozporządzenia mieniem (art. 286 § 1 KK), a nawet rozpowszechniania treści pornograficznych z udziałem małoletnich (art. 202 § 4a KK). Użytkownicy portali stosunkowo często dopuszczają się również przestępstwa znieważenia czy też zniesławienia za pomocą środków masowego komunikowania (art. 212 § 2, art. 216 § 2 KK). Zaistnieniu tego zjawiska sprzyja anonimowość w sieci, powodując złudne przeświadczenie o bezkarności, wynikającej z niemożliwości ustalenia danych potencjalnego sprawcy przestępstwa. W powiązaniu z łatwością dostępu do nieograniczonej liczby odbiorców, Internet staje się niebezpiecznym narzędziem w rękach potencjalnych „cyberprzestępców”.

 Cyberprzestępczość, inaczej przestępczość komputerowa, jest różnorodnie definiowana. Według K. Jakubskiego są to wszelkie zachowania wykorzystujące sprzęt komputerowy do popełniania przestępstw oraz czyny, które będą zastosowane przeciwko systemom informatycznym¹. Zdaniem prof. A. Adamskiego², można rozróżnić dwa aspekty przestępczości komputerowej, tj. aspekt materialny, gdy komputer (programy i systemy zainstalowane na jednostce centralnej) jest przedmiotem ataku oraz aspekt procesowy, gdy komputer jest narzędziem służącym do popełniania czynów niezgodnych z prawem. Według Interpolu, przestępczość komputerowa jest działalnością bezprawną w zakresie wykorzystania technik i narzędzi komputerowych³.

Ogólna charakterystyka przestępstwa zniesławienia

Przepis art. 212 § 1 KK zawiera opis normatywny typu podstawowego przestępstwa zniesławienia. Przepis art. 212 § 2 KK statuuje typ kwalifikowany przestępstwa zniesławienia, dla którego okolicznością uzasadniającą surowszą odpowiedzialność karną sprawcy jest szczególna forma jego działania, czyli podniesienie lub rozgłoszenie zarzutu zniesławiającego przy użyciu specyficznego narzędzia, jakim są środki masowego komunikowania⁴.

Jednym ze środków masowego komunikowania, o jakim mowa w art. 212 § 2 KK, jest Internet⁵, który w takim przypadku stanowi narzędzie do popełnienia przestępstwa⁶. Należy zaznaczyć, że nie chodzi tu o masową dostępność samego medium, lecz o masową dostępność informacji przekazywanych za jego pomocą, albowiem narażenie na poniżenie pomówionego podmiotu w opinii publicznej oznacza sytuację, w której istnieje realne niebezpieczeństwo pogorszenia w „odbiorze społecznym” ukształtowanej co do niego opinii. Przestępstwo zniesławienia, zarówno w typie podstawowym, jak i kwalifikowanym, ma charakter powszechny. Krąg osób mogących być sprawcami kwalifikowanego typu przestępstwa zniesławienia z art. 212 § 2 KK jest szeroki. Chodzi o wszelkie osoby wykorzystujące możliwość wyrażenia zniesławiającej wypowiedzi w środkach masowej komunikacji, w tym Internetu. Czynności podejmowane za pośrednictwem Internetu, z uwagi na jego powszechność, mogą odnosić skutki zarówno na terenie kraju, jak i na całym świecie. Wraz z upowszechnianiem się Internetu, coraz częściej spotykane są przypadki naruszania prawa do wizerunku czy też czci, godności i dobrego imienia danej osoby⁷. W przypadku Internetu mamy do czynienia ze skrajną nierównością stron. Pokrzywdzony, niezależnie od tego, czy dotknięty został zniesławieniem, czy zniewagą, stoi w obliczu anonimowego dla niego sprawcy przestępstwa. Masowość Internetu, jego zasięg działania, powodują, że ma on charakter wyjątkowy na tle innych środków społecznego przekazu. Krąg odbiorców zniesławiającej bądź znieważającej informacji jest niezwykle szeroki. Próba obrony przed zniesławiającymi lub znieważającymi treściami jest praktycznie niemożliwa, a ustalenie sprawcy właściwie niewykonalne⁸.

Omawiając zagadnienie popełnienia przestępstwa kwalifikowanego pomówienia publicznie za pomocą sieci internetowej, należy poruszyć kwestię niejednoznacznego charakteru Internetu. Ze względu na sposób wykorzystania Internetu w celu komunikowania się, występuje on jako „środek masowego komunikowania” oraz jako „środek hermetycznej komunikacji interpersonalnej”, przy czym dla potrzeb niniejszych rozważań istotne jest omówienie pierwszego aspektu. W roli „środka masowego komunikowania” Internet występuje wówczas, gdy wykorzystywany jest w celu przekazywania informacji do nieokreślonego ściśle lub też określonego, ale odpowiednio liczebnego gremium podmio­tów, któremu to gremium jesteśmy w stanie przypisać określenie „wielość odbiorców”. Taki charakter Internet przybiera wówczas, gdy treści o charakterze zniesławiającym czy pomawiającym, umieszczone zostały na forum danego serwisu internetowego czy na witrynie internetowej www, co powoduje ich dostępność dla nieograniczonej liczby podmiotów odwiedzających daną stronę internetową⁹. Chwilą popełnienia przestępstwa określonego w art. 212 § 2 KK, polegającego na umieszczeniu w sieci Internet treści o charakterze ­zniesławiającym, jest chwila dokonania danego wpisu, a nie jego usunięcia¹⁰.
[/hidepost]