Raport specjalnego sprawozdawcy ONZ o zmianach w polskim wymiarze sprawiedliwości

Sprawozdawca ONZ powołuje się na Komisję Wenecką, której zdaniem, ani do władzy wykonawczej, ani ustawodawczej nie należy decyzja, „które wyroki sądu mają być publikowane i które nie zostaną opublikowane”.

Raport odnosi się także do postanowień zapewniających ministrowi sprawiedliwości szerokie uznaniowe uprawnienia do powoływania i odwoływania prezesów sądów, bez zgody zgromadzeń ogólnych sądów lub KRS. „Przepisy te ułatwiają ministrowi sprawiedliwości wywieranie nacisku na prezesów sądów, których kariery będą teraz zależne od utrzymania dobrych stosunków z tą osobą”  – ocenia Garcia-Sayan.

Jego zdaniem, wdrożenie reformy może utrudnić wymiarowi sprawiedliwości zapewnienie zasady kontroli i równowagi (podział władzy na wzajemnie kontrolujące się organy), pełnienie podstawowej funkcji w promowaniu i ochronie praw człowieka oraz utrzymaniu rządów prawa.

Zaleca, by Polska zweryfikowała przyjęte przepisy w świetle międzynarodowych norm i standardów dotyczących niezależności sądownictwa i podziału władzy.

„Wszelkie reformy sądownictwa powinny zmierzać do wzmocnienia niezawisłości i bezstronności sądownictwa, a nie do poddania systemu sądowego kontroli organów wykonawczych i ustawodawczych. Reforma powinna być wynikiem otwartego, uczciwego i przejrzystego procesu, obejmującego nie tylko większość parlamentarną i opozycję, ale także sądownictwo, urząd Rzecznika Praw Obywatelskich i podmioty społeczeństwa obywatelskiego” – stwierdza dokument.

Autor wzywa do przeprowadzania reformy w zgodzie z pryncypiami dotyczącymi niezależności sądownictwa, rozdziału władzy i rządów prawa, zapisanymi w Konstytucji RP oraz w licznych traktatach międzynarodowych i regionalnych, których Polska jest stroną. Postuluje też, aby wziąć pod uwagę zalecenia organów międzynarodowych i regionalnych, takich jak Komitet Praw Człowieka, Komisja Wenecka, OBWE/ODIHR i Komisja Europejska.

Rekomendacje zawarte w raporcie Garcii-Sayana dotyczą m.in. zaprzestania ataków na sędziów i ingerencji w pracę Sądu Najwyższego. Sprawozdawca ONZ apeluje o publikację wyroków TK, usunięcie uznaniowych prerogatyw prezydenta i ministra sprawiedliwości, a także przepisów o wcześniejszym wygaśnięciu mandatów członków KRS.

(IS)

¹ Pełny tekst raportu dostępny na: https://www.iustitia.pl/2249-report-of-the-special-rapporteur-on-the-independence-of-judges-and-lawyers-diego-garcia-sayan-on-his-mission-to-poland