Redakcja postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku w sprawie z elementem transgranicznym

W sprawach spadkowych z elementem obcym redakcja postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku bywa związana z koniecznością zmierzenia się ze złożonymi problemami z zakresu prawa kolizyjnego, międzynarodowego postępowania cywilnego, czy problemami związanymi ze stosowaniem prawa obcego. Artykuł przedstawia analizę tego rodzaju trudności przeprowadzoną na potrzeby polskiej praktyki sądowej.

[hidepost=1]

Wprowadzenie

Sprawy o stwierdzenie nabycia spadku są przez praktyków postrzegane jako element sądowej rutyny. „Stwierdzeniówki” sporadycznie związane są co prawda z trudnościami procesowymi, które należy pokonać przed wydaniem postanowienia lub wiążą się z problemami materialnoprawnymi, ale dla doświadczonego sędziego stwierdzenie nabycia spadku jest czynnością niewymagającą najczęściej głębokiej refleksji. Z pewnością zaś redakcja samego postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku jest etapem postępowania o charakterze czysto technicznym.

Ta czysto techniczna czynność nabiera jednak zupełnie innego charakteru w sprawach spadkowych, w których występuje element zagraniczny. Dotyczy to w pierwszym rzędzie spraw, w których ze względu na obce obywatelstwo spadkodawcy stwierdzenie nabycia spadku następuje w oparciu o prawo obce (art. 34 ustawy z 12.11.1965 r. – Prawo prywatne międzynarodowe1). Jednak również sprawa spadkowa po polskim spadkodawcy może być związana z kwestiami o charakterze transgranicznym mającymi wpływ na sposób zredagowania postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku.

Artykuł ma na celu uwrażliwienie na szereg niedostrzeganych czasem zagadnień oraz zaproponowanie rozwiązań problemów dogmatycznych, które w sprawach spadkowych o charakterze międzynarodowym skupiają się jak w soczewce na etapie redagowania postanowień o stwierdzeniu nabycia spadku.

Uregulowania dotyczące redagowania sentencji postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku

Należy rozpocząć od uregulowań określających elementy treści sentencji postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku. Centralną rolę odgrywa tu art. 677 KPC. W jego zdaniu drugim przewidziany jest obowiązek wymienienia w postanowieniu spadkodawcy i wszystkich spadkobierców, którym spadek przypadł, jak również wysokości ich udziałów. Do spadków otwartych przed dniem 14.2.2001 r. znajduje ponadto nadal zastosowanie uchylony § 2 art. 677 KPC2. W wypadku ustawowego dziedziczenia gospodarstwa rolnego wymienia się zatem dodatkowo spadkobierców dziedziczących to gospodarstwo oraz ich udziały w nim3.

Uwzględnić należy też § 145 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 23.2.2007 r. – Regulamin urzędowania sądów powszechnych4. Nakłada on na sąd spadku obowiązek zawarcia w sentencji postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku:

• w razie dziedziczenia ustawowego: informacji o tym, czy spadkobierca był małżonkiem spadkodawcy, czy jego krewnym i w jakim stopniu, a także imion rodziców spadkobiercy;
• przy dziedziczeniu testamentowym: określenia rodzaju testamentu i daty jego sporządzenia;
• w przypadku nabycia spadku z dobrodziejstwem inwentarza: wzmianki o takiej formie nabycia spadku.

Sentencja typowego postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku zawiera imię i nazwisko spadkodawcy, datę i miejsce zgonu, podstawę nabycia i wspomniane wyżej informacje na temat spadkodawców oraz wysokość udziałów w spadku. Prócz wzmianki o nabyciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza, sentencja powinna zawierać także odrębne stwierdzenie co do nabycia gospodarstwa rolnego, o ile znajduje w sprawie zastosowanie odrębny tryb jego dziedziczenia.

[/hidepost]