Refundacja wydatków na najem pojazdu zastępczego
z perspektywy Rzecznika Ubezpieczonych
[hidepost=1]
Sąd Najwyższy w pełni podzielił zaprezentowany przez Rzecznika Ubezpieczonych pogląd, że korzystanie przez poszkodowanego z własnego pojazdu mechanicznego nie może być odtworzone przez wykorzystywanie środków komunikacji publicznej, są to bowiem odmienne sposoby korzystania z rzeczy. Samochód w sposób bardziej wszechstronny i funkcjonalny zaspokaja potrzeby życiowe właściciela. Korzystanie z niego stało się obecnie standardem cywilizacyjnym i taka funkcja pojazdów mechanicznych będzie się umacniać. Innymi słowy, nie można uzależniać refundacji kosztów najmu pojazdu zastępczego od konieczności wykazania przez poszkodowanego, że nie mógł on skorzystać ze środków komunikacji publicznej lub korzystanie z nich było niedogodne.
W uzasadnieniu uchwały Sąd Najwyższy wyraźnie wskazał, że refundacji podlegają wydatki rzeczywiście poniesione przez poszkodowanego na najem pojazdu zastępczego. Konstatacji tej nie można jednak odczytywać w taki sposób, że warunkiem refundacji jest faktyczne zapłacenie przez poszkodowanego czynszu najmu, zaś z kompensacji wyłączony jest wymagalny dług poszkodowanego. Zwrócić trzeba bowiem uwagę, że powyższą ocenę Sąd Najwyższy sformułował w części rozważań poświęconych niedopuszczalności kwalifikowania utraty możliwości korzystania z rzeczy jako szkody samej w sobie. Nie można zatem interpretować jej jako zawężenie roszczenia tylko do przypadków rzeczywiście zapłaconego czynszu najmu. Dodatkowo, w orzecznictwie Sądu Najwyższego dominuje pogląd,
że szkoda równoznaczna jest z uszczerbkiem majątkowym, obejmującym różnicę pomiędzy obecnym stanem majątkowym a stanem majątkowym, jaki zaistniałby, gdyby nie zdarzenie wywołujące szkodę. Uszczerbek w majątku w postaci straty może polegać nie tylko na zmniejszeniu majątku, lecz także na powstaniu nowych
lub zwiększeniu się istniejących zobowiązań (pasywów). Strata rzeczywista obejmuje także niezaspokojone, lecz wymagalne zobowiązania poszkodowanego na rzeczy osoby trzeciej. Refundacji może zatem podlegać czynsz najmu pojazdu zastępczego spełniony przez poszkodowanego lub niezaspokojony, ale wymagalny.
Sąd Najwyższy potwierdził swoje dotychczasowe stanowisko, że należne odszkodowanie z tytułu poniesionych kosztów najmu pojazdu zastępczego może być pomniejszone o zaoszczędzone koszty eksploatacji, tj. wydatki, które zostałyby poniesione, gdyby samochód nie został uszkodzony lub zniszczony3. Konkluzja
ta jest oczywista i wynika z obowiązującej zasady compensatio lucri cum damno. Zwrócić trzeba przy tym uwagę, że Sąd Najwyższy w wyroku z 18.3.2003 r.4 odrzucił dopuszczalność pomniejszenia wysokości należnego świadczenia odszkodowawczego z tytułu poniesionych kosztów najmu pojazdu zastępczego
o tzw. „kilometrówki”, czyli w oparciu o stawki za 1 km przebiegu pojazdu, które określone są w rozporządzeniu Ministra Infrastruktury z 25.3.2002 r. w sprawie warunków ustalania oraz sposobu dokonywania zwrotu kosztów używania do celów służbowych samochodów osobowych, motocykli i motorowerów niebędących własnością pracodawcy5. Dodatkowo brak jest również podstaw do uznania dopuszczalności ryczałtowego pomniejszania kwoty należnego odszkodowania o z góry przyjętą stałą wartość procentową (np. 15% czy 20%), nawet jeśli tego rodzaju ryczałt stosowany jest w niektórych systemach prawnych. Przyjęcie wskazanych metod ustalania kwoty należnego świadczenia odszkodowawczego w oderwaniu od okoliczności konkretnego wypadku mogłoby prowadzić do częściowego przeniesienia ciężaru naprawienia szkody na poszkodowanego lub też do jego wzbogacenia. Ocena wysokości zaoszczędzonych wydatków na eksploatację powinna odbywać się
z uwzględnieniem okoliczności konkretnego przypadku.
W ocenie SN, najem nie jest celowy, a tym samym nie jest ekonomicznie uzasadniony, jeżeli poszkodowany posiada inny, wolny i nadający się
do wykorzystania pojazd mechaniczny lub wynajmując pojazd mechaniczny nie zamierza korzystać z przedmiotu najmu i nie korzystał w okresie naprawienia szkody. Odmowa lub redukcja wysokości świadczenia odszkodowawczego będą zatem możliwe w sytuacji przypisania poszkodowanemu naruszenia zasady współdziałania z dłużnikiem przy wykonaniu zobowiązania (w sposób, o którym mowa w art. 354 KC). O naruszeniu zasady współdziałania można mówić
następujących sytuacjach:
• wynajęcie przez poszkodowanego pojazdu zastępczego po rażąco wygórowanej stawce czynszu najmu;
• rezygnacja przez poszkodowanego z rozpoczętej naprawy pojazdu mechanicznego i dalsze wynajmowanie pojazdu mechanicznego do czasu udzielenia odpowiedzi
na złożone odwołanie co do uprzednio określonego zakresu naprawy, jeśli obiektywnie zakres restytucji został należycie ustalony;
• wynajmowanie przez poszkodowanego pojazdu zastępczego po spełnieniu świadczenia odszkodowawczego za szkodę całkowitą, przy jednoczesnym niepodejmowaniu żadnych działań zmierzających do zbycia pozostałości powypadkowych i nabycia innego pojazdu mechanicznego.
[/hidepost]