Rola Eurojust i Europejskiej Sieci Sądowej (EJN) we współpracy sądowej w sprawach karnych
[hidepost=1]
2) Współpraca sądowa z Eurojust w sprawach karnych
Z punktu widzenia praktycznej współpracy sądów z Eurojust w sprawach karnych Eurojust odgrywa istotną rolę w procesie wymiany informacji pomiędzy organami krajowymi państw członkowskich.
Zakres kompetencji przedstawiciela krajowego Polski w Eurojust wynikający z § 11 WspółProkOrgMiędzR pozwala obecnie na wykorzystanie możliwości operacyjnych tego organu unijnego. Najważniejszym zadaniem przedstawiciela krajowego w kontekście celów wykonywania współpracy sądowej w sprawach karnych jest pomaganie sądom w ustaleniu organu właściwego w innym państwie członkowskim do wykonania wniosku o pomoc prawną, europejskich nakazów aresztowania oraz innych orzeczeń podlegających wzajemnemu uznawaniu (wymienionych w Dziale XIII Kodeksu postępowania karnego). Co więcej, przedstawiciel krajowy koordynuje, monitoruje i ułatwia wykonanie takich wniosków czy orzeczeń pośrednicząc w kontaktach z właściwym organem państwa członkowskiego UE. Sąd może również zwrócić się do przedstawiciela krajowego w Eurojust o udzielenie informacji lub o pomoc w innych sprawach, jak również wnioskować o koordynowanie innych działań prowadzonych lub przez siebie nadzorowanych z działaniami właściwych organów innych państw członkowskich.
Uprawnienia wynikające z § 329n rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 23.2.2007 r. – Regulamin urzędowania sądów powszechnych17, które są spójne z ww. zadaniami przedstawiciela krajowego, sąd może realizować tylko w takich sprawach, które podlegają jurysdykcji RP lub w które jest ona bezpośrednio zaangażowana, i które należą do kompetencji przedmiotowych Eurojust18. Unormowanie takie nie jest przypadkowe i ma w istocie pełnić niejako rolę „filtru” w doborze spraw, które mają trafiać do Eurojust. Jak wynika bowiem z doświadczeń niektórych przedstawicieli krajowych w Eurojust, często trafiają do Eurojust sprawy, które nie spełniają kryteriów spraw dotyczących „poważnej przestępczości” (serious crime). W zdecydowanej większości takich przypadków Eurojust udziela organom wnioskującym pomocy, zwłaszcza gdy ma ona polegać na pośrednictwie w uzyskaniu stosownych informacji. W przypadku Polski, z uwagi na formalne uregulowanie zasad współpracy pomiędzy prokuraturą i sądami a Eurojust, wydaje się, że podobne sytuacje nie będą już w przyszłości miały miejsca.
Współpraca sądów z przedstawicielem krajowym w Eurojust zakłada, obok istnienia po stronie sądu pewnych uprawnień, również wykonywanie określonych zobowiązań, wymienionych w § 329o i 329p RegUrzSPR. Generalnie mają one ściśle informacyjny charakter, warto jednak zwrócić uwagę na dwa aspekty dotyczące ich realizacji. Po pierwsze, sądy mają możliwość odmowy rozpatrzenia wniosku lub wystąpienia Eurojust, jeżeli mogłoby to naruszać bezpieczeństwo RP lub zagrażać bezpieczeństwu osoby. Decydują więc in concreto, czy w danej sprawie nie zachodzą ww. okoliczności uzasadniające odmowę udzielenia informacji Eurojust (działającemu za pośrednictwem przedstawiciela krajowego)19. Po drugie, w praktyce wskazany w § 329p RegUrzSPR obowiązek obligatoryjnego przekazywania informacji20 wydaje się występować po stronie sądów jedynie w sporadycznych przypadkach. Sądy przekazują bowiem przedstawicielowi krajowemu w Eurojust informacje wymienione w § 329p bezpośrednio i bez zbędnej zwłoki, gdy z akt postępowania przygotowawczego wynika, że nie zostały one przekazane w toku śledztwa. Jak zresztą wskazano słusznie w uzasadnieniu ZmRegUrzSPR, z zawartego w § 329p RegUrzSPR katalogu wynika, że takie informacje będą dotyczyć spraw zawiłych ze względu na liczne elementy transgraniczne, które mogą znaleźć się w kręgu zainteresowania Eurojust. Ponadto, z uwagi na charakter tych spraw, większość informacji będzie przekazywana przez prokuraturę na etapie postępowania przygotowawczego (w trybie § 15 ZmRegUrzSPR). W przypadku zaistnienia okoliczności uzasadniających przekazanie informacji w trybie § 329p RegUrzSPR, sąd ma obowiązek wskazać przedmiot postępowania, krótki opis przestępstwa i jego kwalifikację prawną, dane osobowe dotyczące osoby oskarżonego i pokrzywdzonego, jak również zaangażowane w sprawę państwa członkowskie. Poza tym, w zależności od rodzaju sprawy, sąd musi przekazać informacje dotyczące innych aspektów postępowania (np. co do skierowanych wniosków o międzynarodową pomoc prawną, ich zakresu i stanu realizacji).
[/hidepost]