Sfera emocjonalna w kontratypie obrony koniecznej
[hidepost=1]
Jako ciekawostkę należy wskazać, że równie często reakcja fizjologiczna organizmu (jak przyspieszone tętno) utrzymuje się nawet po zadziałaniu racjonalnej analizy, a więc po uświadomieniu sobie, że zagrożenie minęło, co często możemy obserwować na przykładzie własnego organizmu.
Raz uruchomiony układ nerwowy działa tak długo, jak długo nie przeanalizuje sytuacji i nie dojdzie do „wniosku”, że zagrożenie minęło43. Wynika stąd jasna konkluzja, że to, czy można ów mechanizm obronny wyłączyć, ma niebagatelne znaczenie. W rozwoju nauki o mechanizmach lęku i strachu wielokrotnie stwierdzano, że są one zasadniczą przeszkodą w działalności celowej, a nawet potrafią paraliżować44. Taka budowa ludzkiego organizmu jest przyczyną np. tego, że w bardzo wielu przypadkach ludzie cierpiący na rozmaite fobie zdają sobie doskonale sprawę z tego, iż ich reakcja jest irracjonalna. Reakcje tego typu są jednak zdeterminowane działaniem pierwszego ze wskazanych układów, stąd też osoby takie mają problem z opanowaniem swoich emocji i zachowaniem się w sposób adekwatny do występującego zagrożenia.
Nie sposób również pominąć roli układu hormonalnego. Hormonem uwalnianym podczas strachu jest adrenalina, zaś w stanach złości występuje w większych ilościach noradrenalina. Hormony steroidowe przyjmowane przez dłuższy czas powodują z kolei, że organizm znajduje się ciągle w stanie podniesionej gotowości45. Adrenalina powoduje nastawienie całego organizmu na „tryb – walcz lub uciekaj”.
Należy podkreślić, że emocje nie są jednak zdeterminowane wyłącznie genetycznie, zależą także od doświadczeń zwłaszcza takich, które wywołały silne reakcje emocjonalne. Mózg zachowuje wspomnienia stanów emocjonalnych powiązanych z określonymi zdarzeniami, toteż m.in. dlatego ludzie bardzo różnią się w zakresie swojej emocjonalności46. Jest to związane także z procesami poznawczymi, zwłaszcza zaś procesami kategoryzacji – wszystko co jest spostrzegane podlega zaliczeniu do jakiejś kategorii, jakiegoś zbioru, np. niebezpiecznych przedmiotów czy sytuacji zagrożenia.
Podsumowując powyższe rozważania należy stwierdzić, że emocje powstają w wyniku interakcji procesów nerwowych, hormonalnych, subiektywnych i środowiskowych47, nie zawsze podlegają świadomej kontroli. Istnieje jednak sposobność nauczenia się możliwości kontrolowania i rozumienia emocji, co w psychologii nosi nazwę inteligencji emocjonalnej48.
[/hidepost]