Skarga o uchylenie wyroku sądu polubownego w praktyce sądowej
[hidepost]
Odpowiednie stosowanie prawa
Zasadniczą trudność w stosowaniu omawianych przepisów budzi już użycie zwrotu o odpowiednim stosowaniu art. 368 KPC i n. przepisów o apelacji do skargi o uchylenie wyroku i samego postępowania o uchylenie wyroku sądu polubownego.
„Odpowiednie” stosowanie prawa jest niewątpliwie dyrektywą kodyfikacyjną, którą kierują się prawodawcy przy stanowieniu prawa. Polega ona na tym, że zamiast wyczerpującego unormowania określonego stosunku prawnego zamieszcza się przepis nakazujący „odpowiednio” stosować przepisy regulujące inny stosunek prawny, który jest już wyczerpująco unormowany7. W literaturze co pewien czas podejmuje się próbę odpowiedzi na pytanie, co należy rozumieć przez „odpowiednie” stosowanie przepisów prawa8. Zdarza się jednak i tak, że w ogóle nie zwraca się uwagi na występowanie słowa „odpowiednio” w tekstach prawa i pisze się tylko o „stosowaniu”, jak gdyby odnośne postanowienia prawa nie brzmiały w ten sposób, że dane przepisy należy właśnie stosować „odpowiednio”. Niekiedy znowu odwrotnie, mimo braku napisania w tekście prawnym o „odpowiednim” stosowaniu określonych przepisów prawa, wskazuje się, że przepisy te należy stosować „odpowiednio”, nie zastanawiając się nad tym, na czym owa odpowiedniość ma w ogóle w tym przypadku polegać.
Przegląd postanowień prawa pozytywnego, w których występują zwroty o odpowiednim stosowaniu niektórych jego przepisów, prowadzi do wniosku, że rozmiar odniesienia w różnych przypadkach bywa różny i zależy od przyjętej techniki prawodawczej. Nie budzi wątpliwości, że w takich sytuacjach prawo ustanawia skutki prawne dla omawianych rodzajów zachowań i tym samym należą one do klasy zachowań, dla których znajdujemy w systemie prawa rozstrzygnięcia pozytywne, choć w przypadkach tych mamy do czynienia z inną techniką unormowania, gdyż stosujący prawo będzie musiał dopiero unormowania te odnaleźć9.
Przy bliższym spojrzeniu „odpowiednie” stosowanie prawa nie jest czynnością o jednolitym charakterze, gdyż najogólniej rzecz ujmując, można wyodrębnić trzy grupy przypadków, różne ze względu na uzyskiwany rezultat, gdy jakieś przepisy prawa są „odpowiednio” stosowane. Po pierwsze, może wystąpić sytuacja, w której odnośne przepisy prawa bez żadnych zmian w ich dyspozycji mają być i są stosowane do ich zakresu odniesienia. Po drugie, można wyodrębnić grupę przypadków, gdy odnośne przepisy, które mają być zastosowane odpowiednio, będą stosowane z pewnymi zmianami. Można przyjąć, że konieczność dostosowania dyspozycji, tzn. wprowadzenia do niej pewnych zmian, powstaje tylko w tych przypadkach, gdy prawodawca w jakiś generalny sposób wymienia przepisy, które mają być odpowiednio stosowane. Z reguły sytuacja taka nie powstaje w tych przypadkach, gdy ustawodawca szczegółowo wskazuje (wymieniając poszczególne artykuły czy nawet paragrafy), które przepisy powinny być odpowiednio zastosowane. Do trzeciej grupy należeć będą wszystkie te przepisy, które w ogóle nie mogą być i nie bywają stosowane, bądź ze względu na ich bezprzedmiotowość, bądź też ze względu na ich całkowitą sprzeczność z przepisami ustanowionymi dla tych stosunków, do których miałyby one być stosowane odpowiednio. Jest to zrozumiałe, gdyż odpowiednie stosowanie prawa dotyczy stosunków przynajmniej w jakimś stopniu wykazujących podobieństwo, ale nie identycznych, które mają być rozstrzygnięte jedynie w podobny sposób, ale nie identycznie. W literaturze przyjmuje się, że ta ostatnia sytuacja występuje także z reguły wtedy, gdy mamy do czynienia z generalnym określeniem przepisów, które mają być odpowiednio stosowane i stawia się pod znakiem zapytania tezę, czy wtedy w ogóle mamy do czynienia z „odpowiednim” stosowaniem prawa.
Przepisy prawa, które w swej treści zawierają postanowienia o „odpowiednim” stosowaniu określonych innych przepisów prawa są normami o normach, a zatem są przepisami drugiego stopnia10. Są przepisami odsyłającymi sensu largo, gdyż nie zawierają rozwiązań treściowych, ale zawierają wskazówkę, jakie przepisy należy stosować. Mogą mieć charakter przepisów, zarówno bezwzględnie obowiązujących, jak i względnie obowiązujących. Powstaje zatem pytanie, czym przepisy te różnią się od przepisów, które mówią jedynie o „stosowaniu” bądź „niestosowaniu” jakichś spośród przepisów prawa. Łatwo bowiem wskazać przykłady, w których trudno dopatrzeć się różnic pomiędzy „stosowaniem” a „odpowiednim stosowaniem” przepisów prawa.
Z tego względu sformułowany został pod adresem ustawodawcy postulat dążący do doskonalenia języka prawniczego, a sprowadzający się do tego, że regułą byłoby sformułowanie o „stosowaniu” przepisów prawa wtedy, gdy chodziłoby jedynie o proste podstawienie jednej nazwy w miejsce drugiej. Natomiast o „odpowiednim” stosowaniu przepisów prawa należałoby zaś mówić tylko w tych przypadkach, w których ich stosowanie nie polegałoby tylko na prostym podstawieniu.
Reasumując, zwrot „odpowiednie stosowanie” byłby uprawniony, gdyby przepisy stosowane były wymieniane ogólnie, a wśród nich znajdowałyby się przynajmniej takie przepisy, które będą stosowane wprost, nie będą wcale stosowane albo też będą stosowane ze zmianami11. Wydaje się, że właśnie z taką sytuacją mamy do czynienia w kodeksowym ujęciu skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego. Albowiem do najważniejszej zmiany dokonanej w 2015 r. należy zaliczyć nowelizację art. 1207 KPC, stanowiącego w § 1, że do niniejszej skargi stosuje się odpowiednio art. 368 KPC, a w § 2, iż jeśli przepisy poniższe nie stanowią inaczej, do postępowania ze skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego przepisy o apelacji stosuje się odpowiednio.
[/hidepost]