Skarga o uchylenie wyroku sądu polubownego w praktyce sądowej

(inne teksty tego autora)

[hidepost]

Stosowanie pozostałych przepisów będzie następować z odpowiednimi modyfikacjami. I tak:

1)  art. 374 KPC stanowiący, że sąd II instancji może rozpoznać sprawę na posiedzeniu niejawnym w razie cofnięcia pozwu, cofnięcia apelacji albo jeżeli zachodzi nieważność postępowania, będzie miał zastosowanie w razie cofnięcia skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego;

2)  art. 383 KPC, stanowiący, że w postępowaniu apelacyjnym nie można rozszerzyć żądania pozwu ani występować z nowymi roszczeniami, jednak w razie zmiany okoliczności można żądać zamiast pierwotnego przedmiotu ­sporu jego wartości lub innego przedmiotu, a w sprawach o świadczenie powtarzające się można ponadto rozszerzyć żądanie pozwu o świadczenia za dalsze okresy; będzie miał zastosowanie w ten sposób, że w postępowaniu o uchylenie wyroku sądu polubownego nie jest dopuszczalna żadna zmiana powództwa;

3)  art. 391 § 2 KPC, stanowiący, że w razie cofnięcia apelacji sąd II instancji umarza postępowanie apelacyjne i orzeka o kosztach jak przy cofnięciu pozwu, a gdy cofnięcie apelacji nastąpiło przed sądem I instancji, postępowanie umarza sąd I instancji; będzie miał zastosowanie jedynie w zakresie działania sądu apelacyjnego.

Zaskarżalność wyroku sądu powszechnego skargą kasacyjną

Zgodnie z art. 1208 § 3 KPC od wyroku wydanego w postępowaniu ze skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego przysługuje skarga kasacyjna. Przepis jest niezmiernie lakoniczny i nie precyzuje, czy należy stosować ograniczenia ­dopuszczalności skargi kasacyjnej wskazane w art. 398² KPC. Prowadzi to do zasadniczych kon­trowersji.

Część doktryny stwierdza, że ze względu na szczególny charakter prawny skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego skarga kasacyjna od wyroku sądu apelacyjnego powinna przysługiwać bez względu na majątkowy lub niemajątkowy charakter sprawy, a więc kryterium z art. 398² KPC nie powinno mieć zastosowania¹⁹. Zdaniem zwolenników tego poglądu, art. 1208 § 3 KPC jest przepisem szczególnym i samodzielnie określa przedmiot zaskarżenia w sprawach ze skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego. W rezultacie, derogowane są przepisy ogólne, w tym art. 398¹ § 1 i art. 398² KPC. Taka wykładnia uzasadniana jest również autonomicznością sądownictwa polubownego w stosunku do sądowego postępowania cywilnego²⁰.

Stosowaniu art. 398² KPC sprzeciwia się także dotychczasowa praktyka dopuszczalności skargi kasacyjnej w postępowaniu o uznanie i stwierdzenie wykonalności wyroku sądu polubownego lub ugody zawartej przed takim sądem. Zgodnie z nią, nie znajdują w tym przypadku zastosowania ograniczenia wskazane w art. 398² KPC²¹. Należy podkreślić, iż postępowanie o uznanie i stwierdzenie wykonalności wyroku sądu polubownego lub ugody zawartej przed takim sądem spełnia w swej istocie w stosunku do zagranicznych wyroków sądów polubownych i ugód cel, jaki ma skarga o uchylenie wyroku sądu polubownego w stosunku do polskich wyroków sądów polubownych²². Zatem, niewłaściwe byłoby tak dalekie różnicowanie sytuacji stron w tak podobnych do siebie postępowaniach.

Wydaje się, że przyjęcie takiej interpretacji art. 1208 § 3 KPC jest wątpliwe z następujących względów opisanych poniżej.

Przede wszystkim, poza sporem, musi być, że ustawodawca nie unormował odrębnej procedury dla skargi kasacyjnej w postępowaniu ze skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego²³, ale według znowelizowanych przepisów, obowiązujących od 1.1.2016 r., postępowanie to toczy się odpowiednio według przepisów o apelacji, a zatem przepisów o postępowaniu spornym. Z tego powodu nie można przyjąć, że w takim modelu postępowania nie znajduje zastosowania art. 398² KPC. Przemawia za taką wykładnią a contrario pogląd SN wyrażony w postanowieniu z 27.10.2016 r.²⁴, gdzie wskazano, że wymaganie przewidziane w art. 398² § 1 KPC nie dotyczy skargi kasacyjnej w postępowaniu o uznanie i stwierdzenie wykonalności wyroku sądu polubownego lub ugody zawartej przed takim sądem (art. 1215 § 3 KPC), ponieważ dopuszczalność skargi kasacyjnej jest regulowana w każdym postępowaniu w sposób szczególny. Oznacza to, że do kwestii dopuszczalności tego środka zaskarżenia w innych postępowaniach niż proces nie ma zastosowania odesłanie przewidziane w art. 13 § 2 KPC. W konsekwencji odpada ­argument dotyczący dotychczasowej praktyki dopuszczalności skargi kasacyjnej w postępowaniu o uznanie i stwierdzenie wykonalności wyroku sądu polubownego zagranicznego lub ugody zawartej przed takim sądem.

Nie można również podzielić argumentu, że stosowaniu art. 398² KPC sprzeciwia się zasada autonomiczności sądownictwa polubownego w stosunku do sądowego postępowania cywilnego. Wydaje się, że lapidarność art. 1208 § 3 KPC jednoznacznie wskazuje, iż ustawodawca odstąpił od unormowania zaskarżalności skargą kasacyjną wyroku wydanego w postępowaniu o uchylenie wyroku sądu polubownego, w jakikolwiek odrębny sposób. Zastosowana technika legislacyjna jest powszechna w Kodeksie postępowania cywilnego i zawsze wskazuje na stosowanie zasad ogólnych, natomiast odrębności znajdują wyraz wprost w przepisie, np. w art. 479⁸⁸, 479⁷⁸, 479⁶⁷, 479⁵⁶ i 479³⁵ KPC.

Należy zwrócić uwagę, że podnoszona autonomiczność sądownictwa polubownego nie spowodowała odrębności w ukształtowaniu możliwości żądania wznowienia postępowania zakończonego prawomocnym wyrokiem w przedmiocie uchylenia wyroku sądu polubownego oraz stwierdzenia niezgodności z prawem prawomocnego wyroku wydanego w tym przedmiocie. Artykuł 1208 § 3 KPC jedynie stwierdza, że można wnieść oba te środki o charakterze nadzwyczajnym.

Przyjęcie proponowanej wykładni jest uzasadnione również założeniem ustawodawcy, który przeniósł procedurę rozpoznawania skargi z sądu I instancji do sądu apelacyjnego wraz z odpowiednim zastosowaniem przepisów o postępowaniu przed sądem apelacyjnym, że już to będzie służyć ujednoliceniu oraz utrzymaniu wysokiej jakości wydawanych orzeczeń. Działanie to jest odzwierciedleniem panującej praktyki „spłaszczania” postępowań postarbitrażowych na rzecz postępowania jednoinstancyjnego²⁵. Wprowadzenie dopuszczalności skargi kasacyjnej w każdej sprawie, w której doszło do kontroli wyroku sądu polubownego, oznaczałoby nadmierne wydłużenie postępowania postarbitrażowego. Koreluje to jednocześnie z naturą funkcjonalną ograniczenia z art. 398² KPC mającego m.in. zapewnić szybkość rozpoznawania wniesionej skargi kasacyjnej²⁶. Wymaga podkreślenia, że skarga o uchylenie wyroku sądu polubownego przysługuje w każdej sprawie, bez względu na wartość przedmiotu sporu przed sądem polubownym i wartość zaskarżenia skargą. Już to powoduje, że do sądów apelacyjnych trafiają sprawy o niskiej wartości sporu, dla których nie byłby ­właściwy w I instancji sąd powszechny – sąd okręgowy. Dopuszczenie w takiej sytuacji jeszcze dodatkowo do orzekania w każdej z tych spraw przez Sąd Najwyższy, wydaje się być niczym nieuzasadnioną przewlekłością postępowania.

[/hidepost]