Skarga o uchylenie wyroku sądu polubownego w praktyce sądowej
[hidepost]
Nie może ujść z pola widzenia i to, że zgodnie z art. 1211 KPC uchylenie wyroku sądu polubownego nie powoduje wygaśnięcia zapisu na sąd polubowny, chyba że strony postanowiły inaczej, oraz nie powinno też być traktowane jako rozpoznanie merytoryczne sprawy poddanej pod osąd sądu polubownego. Wszystko to oznacza możliwość ponownego rozstrzygania sprawy przez sąd polubowny. I choć brak związania oceną prawną, na wzór związania w ramach kontroli instancyjnej, nie oznacza, że ustalenia i poglądy prawne wyrażone w wyroku sądu państwowego uwzględniającym skargę o uchylenie wyroku sądu polubownego są bez znaczenia dla sądu polubownego, rozpoznającego sprawę ex novo; gdyż sąd polubowny musi wziąć ten wyrok pod uwagę i wyciągnąć z niego stosowne wnioski w ramach ogólnego obowiązku dążenia do wydania wyroku, który nie będzie podlegał uchyleniu w ramach kontroli sprawowanej przez sąd państwowy27; to jednak wyrok sądu powszechnego nie rodzi powagi rzeczy osądzonej.
Na koniec należy jeszcze podkreślić, że ustawodawca w art. 1209 KPC przewidział szczególną instytucję procesową, polegającą na tym, iż sąd, do którego wniesiono skargę o uchylenie wyroku sądu polubownego, może – na wniosek jednej ze stron – zawiesić postępowanie na czas określony, aby umożliwić sądowi polubownemu ponowne podjęcie postępowania w celu usunięcia podstaw do uchylenia wyroku sądu polubownego. W podjętym postępowaniu sąd polubowny wykonuje czynności wskazane przez sąd powszechny.
Przy takim modelu rozpoznania skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego dopuszczenie skargi kasacyjnej w każdej sprawie stwarzałoby niebezpieczeństwo niekończącego się sporu polubowno-państwowego, co stanowiłoby zaprzeczenie idei szybkości i taniości postępowania arbitrażowego.
Zaskarżalność postanowienia sądu powszechnego zażaleniem do innego składu
Konsekwencją regulacji art. 1207 § 1 i art. 2 KPC o odpowiednim stosowaniu art. 368 KPC oraz nast. przepisów o apelacji do skargi o uchylenie wyroku i samego postępowania o uchylenie wyroku sądu polubownego, jest odpowiednie zastosowanie w tym postępowaniu art. 3942 KPC. Przepis ten w § 1 stanowi, że na postanowienia sądu II instancji, których przedmiotem są: oddalenie wniosku o wyłączenie sędziego, zwrot kosztów procesu, zwrot kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu, skazanie świadka, biegłego, strony, jej pełnomocnika oraz osoby trzeciej na grzywnę, zarządzenie przymusowego sprowadzenia i aresztowania świadka, odmowa zwolnienia świadka i biegłego od grzywny i świadka od przymusowego sprowadzenia, przysługuje zażalenie do innego składu tego sądu, z wyjątkiem postanowień wydanych w wyniku rozpoznania zażalenia na postanowienie sądu I instancji.
Niewątpliwie „odpowiedniość stosowania” będzie w tym przypadku polegała na tym, że sąd apelacyjny rozpoznający skargę na wyrok sądu polubownego nigdy nie będzie wydawał powyższych decyzji w wyniku rozpoznania zażalenia na postanowienie sądu I instancji.
W postępowaniu toczącym się na skutek takiego zażalenia, przepisy art. 394 § 2 i 3, art. 395 § 1, art. 396 i art. 397 § 1, 11 i § 2 zd. 1 KPC stosuje się odpowiednio.
Dopuszczalność takiego zaskarżenia wydaje się być dodatkowym argumentem przemawiającym za zastosowaniem ograniczenia dopuszczalności skargi kasacyjnej wskazanego w art. 3982 KPC w postępowaniu o uchylenie wyroku sądu polubownego. Albowiem możliwość wniesienia zażalenia do innego składu sądu apelacyjnego minimalizuje możliwość popełnienia przez ten sąd uchybień procesowych, które mogłyby być usunięte tylko w drodze kontroli judykacyjnej sprawowanej przez Sąd Najwyższy.
Podsumowanie
Skarga o uchylenie wyroku sądu polubownego w stanie prawnym obowiązującym po 1.1.2016 r. ze swej istoty odpowiada postępowaniu odwoławczemu, choć sąd apelacyjny jedynie rozstrzyga o zasadności skargi, a nie rozpoznaje merytorycznie sprawy poddanej pod osąd sądu polubownego. Sąd polubowny nie jest związany oceną prawną sądu powszechnego, na wzór związania w ramach kontroli instancyjnej, a samo uchylenie wyroku nie niweczy zapisu na sąd polubowny. Przepisy o postępowaniu apelacyjnym muszą być stosowane odpowiednio, uwzględniając szczególny charakter postępowania skargowego.
Wykładnia przepisów regulujących postępowanie w przedmiocie skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego powinna być dokonywana z uwzględnieniem postulatu przyspieszenia postępowania postarbitrażowego, gdyż czas jego przebiegu jest zaliczany do długości samego postępowania arbitrażowego oraz redukowania kosztów postępowania. Może mieć to istotny wpływ na zwiększenie ilości spraw rozpoznawanych w trybie polubownych metod rozwiązania sporów.
[/hidepost]