Skład sądu w sprawach oodszkodowanie wynikające ztreści art. 55 § 1¹ KP

Poczynając od 1996 r. w postępowaniu cywilnym istnieje tendencja do ograniczania uczestnictwa ławników w składach sądu we wszystkich kategoriach spraw. Proces ten widoczny jest także w odniesieniu do spraw z zakresu prawa pracy. Do 30.6.1996 r. art. 47 KPC przewidywał jako zasadę rozpoznawanie spraw w postępowaniu zwykłym oraz w postępowaniach odrębnych w składzie jednego sędziego i dwóch ławników, chyba że przepis odrębny stanowił inaczej. Następnie ustawa z 1.3.1996 r. o zmianie Kodeksu postępowania cywilnego1 ograniczyła krąg spraw rozpoznawanych w składzie ławniczym, nadając art. 47 § 1 KPC brzmienie: „W pierwszej instancji sąd w składzie jednego sędziego jako przewodniczącego i dwóch ławników rozpoznaje sprawy z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych oraz stosunków rodzinnych z wyłączeniem alimentów”.

[hidepost=1]

Problemy związane ze składem sądu w sprawach z zakresu prawa pracy pojawiły się wraz ze zmianą art. 47 § 1 KPC dokonanej ustawą z 15.3.2007 r.o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego, ustawy – Kodeks postępowania karnego oraz zmianie niektórych innych ustaw2, obowiązującą od 28.7.2007 r. Obecnie obowiązuje zasada, że sąd rozpoznaje sprawy w I instancji w składzie jednego sędziego jako przewodniczącego. Od tej zasady przewidzianojednak wyjątki, enumeratywnie wymienione w art. 47 § 2 pkt 1 KPC. W I instancji sąd w składzie jednego sędziego jako przewodniczącego i dwóch ławników rozpoznaje sprawy:

1. o ustalenie istnienia, nawiązanie lub wygaśnięcie stosunku pracy, o uznanie bezskuteczności wypowiedzenia stosunku pracy, o przywrócenie do pracy i przywrócenie poprzednich warunków pracy lub płacy oraz łącznie z nimi dochodzone roszczenia i o odszkodowanie w przypadku nieuzasadnionego lub naruszającego przepisy wypowiedzenia oraz rozwiązania stosunku pracy;
2. naruszenia zasady równego traktowania w zatrudnieniu i o roszczenia z tym związane;
3. o odszkodowanie lub zadośćuczynienie w wyniku stosowania mobbingu.

Taksatywne wyliczenie w art. 47 § 2 pkt 1 KPC spraw z zakresu prawa pracy, w których skład jest kolegialny, oznacza, że pozostałe sprawy z tego zakresu rozpoznaje jednoosobowo sędzia zawodowy. Jest to istotne novum.

Wśród spraw rozpoznawanych w składzie ławniczym wymieniono wyraźnie sprawy o odszkodowanie w przypadku nieuzasadnionego lub naruszającego przepisy wypowiedzenia oraz rozwiązania stosunku pracy. Przy takim brzmieniu przepisu może jednak nasunąć się pytanie, w jakim składzie należy rozpoznać powództwo pracownika zgłaszającego żądanie odszkodowania w przypadku rozwiązania umowy o pracę z winy pracodawcy (art. 55 § 1¹ KP). Roszczenie to nie wynika bowiem z niezgodnego z prawem rozwiązania umowy o pracę, lecz z ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków przez pracodawcę wobec pracownika.

Wątpliwości co do właściwego składu sądu mogą powstać w sytuacji, w której powództwo wszczęte na podstawie art. 55 § 1¹ KP zostanie oddalone. Można bowiem w takim przypadku dojść do wniosku, że skoro rozwiązanie przez pracownika umowy o pracę z winy pracodawcy było bezpodstawne, to sprawę należałoby rozpoznać w składzie ławniczym. Takie rozumowanie nie jest jednak trafne. Sąd kwalifikuje sprawę na podstawie treści żądania, a oddalenie powództwa o zasądzenie odszkodowania wynikającego z treści art. 55 § 1¹ KP nie powoduje przecież zmiany podstawy faktycznej roszczenia.

Sytuacja przedstawia się odmiennie w wypadku, gdy to pracodawca wnosi o zasądzenie odszkodowania od pracownika z tytułu nieuzasadnionego rozwiązania umowy o pracę, na podstawie art. 61¹ KP. Tutaj bowiem roszczenie jest ściśle określone i dotyczy ono rozwiązania umowy o pracę w sposób nieuzasadniony. Takie roszczenia powinny być rozpoznawane w składzie ławniczym.

Dodatkowym argumentem za rozpoznawaniem spraw o odszkodowanie na podstawie art. 55 § 1¹ KP przez sąd w składzie jednoosobowym jest fakt, że roszczenie to przewidziano w Dziale drugim Rozdziale II Oddziale 5 KP, wymieniającym sposoby rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia. Uprawnienia pracownika z tytułu niezgodnego z prawem rozwiązania umowy o pracę przewidziane są w Oddziałach 4 i 6 KP. Uprawnienia pracodawcy wobec niezgodnego z prawem rozwiązania umowy o pracę wymienione są natomiast w Oddziale 6a KP. Wyodrębnienie tych roszczeń wskazuje, że wolą ustawodawcy było wskazanie braku tożsamości pomiędzy odszkodowaniem z tytułu rozwiązania umowy o pracę z winy pracodawcy a odszkodowaniem z tytułu niezgodnego z prawem rozwiązania umowy o pracę przez pracownika czy pracodawcę.

Reasumując należy podkreślić, że zgodnie z treścią art. 47 § 1 KPC zasadą jest rozpoznawanie spraw w I instancji w składzie jednego sędziego. Skład sądu wynikający z art. 47 § 2 KPC jest wyjątkiem. W sprawach wskazanych w tym przepisie, obok prawnej wiedzy sędziego, istotna jest również ocena danego przypadku, uwzględniająca zasady doświadczenia życiowego. Nie należy jednak interpretować tego przepisu w sposób rozszerzający.

Aleksandra Rutkowska – autorka jest sędzią Sądu Rejonowego dla Wrocławia-Śródmieścia.

¹ Dz.U. Nr 43, poz. 189 ze zm.

² Dz.U. Nr 112, poz. 766.

[/hidepost]