Spotkanie Europejskiego Stowarzyszenia Sędziów w St. Gallen 23–25.5.2013 r.
Luksemburg. Delegat z tego kraju zwrócił uwagę na prawo, które uwłacza zasadzie nieprzenoszalności sędziów oraz godzi w zasadę niezawisłości. Uwidocznione to zostało w szczególności w prawie każdej osoby do wszczęcia postępowania dyscyplinarnego przeciwko sędziemu. Brak precyzji przepisów ma powodować dowolność, która jest sprzeczna z zasadą niezawisłości. Ostatnio podjęto również decyzję o zmianie przepisów dotyczących przenoszenia sędziów do innych jednostek bez ich zgody. Obecnie prezes SN ma prawo, w przypadku istnienia braków kadrowych, przenieść sędziego do dowolnego sądu, w którym braki takie występują. Sędzia nie może się odwołać od tej decyzji.
Węgry. Rząd węgierski, wsparty znaczną większością w parlamencie, uchwalił nową ustawę o ustroju sądów, która osłabia dotychczasową pozycje samorządu sędziowskiego, w szczególności poprzez przekazanie większości uprawnień z KRS do nowego podmiotu utworzonego przez Prezydenta – Narodowego Biura Sądownictwa, tj. osoby wybranej przez Parlament bez udziału organów sądowych. Drugim problemem była kwestia 230 sędziów, którzy po osiągnięciu 62 roku życia zostali przymusowo skierowani w stan spoczynku. Wielu z nich złożyło skargi do TK i odnieśli sukces w postaci przywrócenia do pracy. Dzięki wsparciu EAJ, rząd rozpoczął prace nad zmianami w ustawie emerytalnej proponując sędziom 3 alternatywne rozwiązania: 1) zatrzymanie dotychczasowego miejsca pracy (oprócz sprawowania funkcji) z dotychczasowym wynagrodzeniem, ale bez wynagrodzenia w stanie spoczynku (co było przedtem możliwe po osiągnięciu określonego wieku); 2) pozostawanie w gotowości do pracy przez 3 lata z 80% wynagrodzeniem; 3) przejście w stan spoczynku (emeryturę) ze świadczeniem w wysokości 40% ostatniego wynagrodzenia w połączeniu z wyrównaniem świadczenia o różnicę między wynagrodzeniem brutto i netto. Sędziowie musieli dokonać wyboru w ciągu najbliższych 30 dni bez możliwości zmiany decyzji. Znaczna większość wybrała emeryturę z wyrównaniem, nikt nie zdecydował się na pozostawanie w gotowości do pracy, a 50 sędziów zdecydowało się na pozostanie na stanowisku.
Polska. W wystąpieniu na temat aktualnych problemów sądownictwa w Polsce poruszone zostały trzy zagadnienia. Wystąpienie skupiło się zatem na rosnącej roli MS, braku kryteriów awansu oraz likwidacji sądów. Wskazano na szczególne umocowanie dyrektorów sądów, którzy podlegają Ministrowi Sprawiedliwości, a nie prezesom sądów, w których są zatrudnieniu, oceny okresowe sędziów, których kryteria mają być wskazane w rozporządzeniu MS zamiast w ustawie, przez co mogą być dowolnie kształtowane oraz problem zlikwidowanych 79 sądów10.
Francja. Obecnie toczy się debata w sprawie zmiany ustawy o KRS. Są to zmiany idące w dobrym kierunku i popierane przez stowarzyszenie sędziów zrzeszone w EAJ. Wymuszają one obecność większości sędziów w KRS oraz wskazują jasne kryteria nominacji sędziów. Wskazano natomiast, że równolegle działa także inne stowarzyszenie skupiające sędziów, które poprzez organizowanie akcji protestacyjnych spowodowało, że ponownie zaczęto zastanawiać się nad celowością i rozmiarem zmian w ustawie o francuskim KRS. Postawiono ciężkie zarzuty pod adresem drugiego ze stowarzyszeń i dał się zauważyć konflikt, jaki istnieje co do metod działania obydwu stowarzyszeń.
Portugalia. Podniosła kwestię finansowania wymiaru sprawiedliwości i środków przeznaczanych przez poszczególne rządy na ten cel. Zwracano uwagę na konieczność oszacowania, jaka kwota w budżecie państwa zapewnia prawidłowe funkcjonowanie wymiaru sprawiedliwości i czy ewentualnie istnieją możliwości wspomożenia się dofinansowaniem np. szkoleń czy konferencji przez Komisję Europejską.
Obszerną część obrad EAJ zajęła kwestia budżetu stowarzyszenia. Od 2002 r. nie zmieniły się zasady opłacania składek członkowskich ani ich wysokość, natomiast stale rosną wydatki związane z wysyłaniem grup roboczych do państw, które chcą przystąpić do EAJ oraz ponoszone są coraz większe koszty na powoływanie tematycznych grup roboczych do opracowywania konkretnych zagadnień. W celu rozwiązania tego problemu opracowano kwestionariusz, który zawiera pytania odnośnie do potrzeby zwiększenia składek członkowskich lub opracowania innego sposobu finansowania działalności EAJ. Dla dokonania reformy potrzebna jest zmiana statutu EAJ i opracowania odpowiednich propozycji, do czego powołano już odpowiednie zespoły. Na tym obrady zakończono, przyjmując, że wskazane powyżej dokumenty i kwestionariusze zostaną przekazane państwom członkowskim drogą mailową.
Dorota Marszałkowska – autorka jest sędzia Sądu Okręgowego w Bydgoszczy, członkiem zarządu głównego SSP „Iustitia”,Przewodniczącą Zespołu ds. Międzynarodowych Stowarzyszenia.
1 European Judges Association.