Sprawozdanie z konferencji naukowej „Rola sądu w procesie karnym” w ramach programu „Sąd dla obywatela”
Konferencja odbyła się 7.5.2010 r. w Sądzie Rejonowym w Białymstoku pod honorowym patronatem prezesa Sądu Apelacyjnego w Białymstoku Zbigniewa Pannerta oraz dziekana Wydziału Prawa Uniwersytetu w Białymstoku prof. dr hab. Leonard Etela.
Konferencję organizował zespół ds. poprawy funkcjonowania sądownictwa SSP „Iustitia” oraz oddział SSP „Iustitia” Oddział w Białymstoku we współpracy ze Stowarzyszeniem Referendarzy Sądowych, Okręgową Izbą Radców Prawnych w Białymstoku, Wyższą Szkołą Administracji Publicznej im. Staszica w Białymstoku, Wydziałem Prawa Uniwersytetu w Białymstoku.
Konferencję otworzył w imieniu SSP „Iustitia” sędzia Jacek Przygucki witając gości, przedstawiając cele i program konferencji. Następnie przemówienia wygłosili honorowi goście: wiceprezes Sądu Apelacyjnego w Białymstoku Janusz Dubij, dziekan Wydziału Prawa prof. Leonard Etel, rektor WSAP prof. Jerzy Kopania, dziekan OIRP Ewa Arcisz, prezes Sądu Rejonowego w Białymstoku Tomasz Kałużny.
Pierwszy wykład merytoryczny wygłosił dr hab. prof. UAM w Poznaniu P. Wiliński, członek Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Karnego przy Ministerstwie Sprawiedliwości. Podzielił się informacjami na temat bieżących prac komisji kodyfikacyjnej. Zadeklarował, że opracowanie zespołu ds. poprawy funkcjonowania sądownictwa będzie brane pod uwagę podczas prac komisji. Omówił wybrane zasady prawa karnego i procesowego – legalizmu, oportunizmu, skargowości i kontradyktoryjności, prawo do obrony w aspekcie powołanym przez zespół metod usprawnień postępowania sądowego w sprawach karnych. Wskazał na potrzebę większego dysponowania skargą przez oskarżyciela, również w postępowaniu sądowym, a także zwiększenie zasady kontradyktoryjności. Uznał, że raczej niemożliwym jest odstąpienie od zasady dochodzenia przez sąd do tzw. prawdy materialnej, albowiem musiałoby to wiązać się z przebudową zasad KK, co wydaje się obecnie niemożliwe. Postulował możliwość szerszego zakresu dobrowolnego poddania się karze.
W dalszej części konferencji SSA J. Domańska-Szerel, wizytator ds. karnych w Sądzie Apelacyjnym w Białymstoku, omówiła aspekty postępowania odwoławczego. Wskazała, że również w obecnie obwiązującym stanie prawnym można postępowanie odwoławcze prowadzić sprawniej. Nie każdy wyrok należy uchylać do ponownego rozpoznania, a tam gdzie się da wyroki sądów I instancji można poprawić. Podobnie sąd odwoławczy może skorzystać z możliwości uzupełnienia przewodu sądowego w II instancji. Poparła większość pomysłów zespołu ds. poprawy funkcjonowania sądownictwa w zakresie zmiany przepisów postępowania odwoławczego, w tym art. 452 KPK. Skrytykowała pomysł rezygnacji z prywatnych aktów oskarżenia wprzypadku umorzenia przez prokuratora postępowania, albowiem w jej ocenie należy obywatelom zostawić możliwość dochodzenia swoich spraw przed sądem, zwłaszcza że program nosi nazwę „Sąd dla obywateli” oraz postulat zobowiązujący prokuratora do wszechstronnego wyjaśnienia sprawy. To jej zdaniem nie usprawni postępowania, a wręcz przeciwnie.
Dr Marta Rękawek-Pachnicewicz, referendarz Sądu Rejonowego w Białymstoku, wygłosiła referat: „Delegacje wybranych kompetencji na referendarzy sądowych w procesie karnym i czynnościach karno-wykonawczych”.
W myśl pomysłów zespołu poza próbą ograniczeń kognicji zewnętrznej sądów (to co wpływa do sądu) można ograniczyć kognicją wewnętrzną (to co musi robić sędzia) właśnie poprzez scedowanie części kompetencji sędziego na referendarzy. Można część czynności m.in. w zakresie wykroczeń, czynności wykonawczych, przekazać dla referendarzy. Konieczne są tu jednak oceny dodatkowej pracy referendarzy w aspekcie konstytucyjnym i respektowanie prawa do sądu, ale zauważyła, że referendarze są jednak również organem sądowym. Niezbędne byłoby zdefiniowanie i rozgraniczenie pojęcia „wymiar sprawiedliwości” od „ochrony prawnej”.
Prof. Cezary Kulesza z Uniwersytetu w Białymstoku wygłosił wykład: „Rola sądu w procesie karnym na tle modelu postępowania przygotowawczego (uwagiprawnoporównawcze i de lege ferenda)”,a prof. E. Guzik-Makaruk wygłosiła wykład na temat” Europeizacji prawa karnego”.
W konferencji uczestniczyli sędziowie – z sądów rejonowych, okręgowych, apelacyjnych z apelacji białostockiej oraz z innych apelacji, przedstawiciele prokuratury, adwokatury, radców, referendarzy.
Następnie odbyła się krótka dyskusja. Całość materiałów z konferencji zostanie w najbliższym czasie opublikowana przez SSP „Iustitia”.
* Autor jest sędzią (wiceprezesem) Sądu Okręgowego w Suwałkach, członkiem zarządu SSP „Iustitia”, Przewodniczącym Zespołu ds. Poprawy Funkcjonowania Sądownictwa.