Sprawozdanie z konferencji „(Nie) świadomość prawna Polaków” (Warszawa, 7.3.2016 r.)
W dniu 7.3.2016 r. w Gmachu Sądu Najwyższego w Warszawie odbyła się konferencja pt. „(Nie)świadomość prawna Polaków”, zorganizowana przez Redakcję Kwartalnika „Iustitia” i Wydawnictwo C.H.Beck, we współpracy z Katedrą Postępowania Cywilnego WPiA Uniwersytetu Śląskiego oraz Wydziałem Psychologii Uniwersytetu Śląskiego. Patronat nad nią objęli I Prezes Sądu Najwyższego prof. dr hab. Małgorzata Gersdorf oraz Rzecznik Praw Obywatelskich dr Adam Bodnar. Patronatu medialnego udzielił „Dziennik Gazeta Prawna”.
Celem konferencji było zaprezentowanie oraz analiza wyników badań poziomu świadomości prawnej Polaków, jakie zostały przeprowadzone we współpracy z Ogólnopolskim Panelem Badawczym Ariadna. W konferencji wzięli udział zarówno sędziowie, przedstawiciele pozostałych zawodów prawniczych, jak i naukowcy zajmujący się problematyką wymiaru sprawiedliwości i edukacji prawnej.
Konferencję otworzyli Wojciech Bierwiczonek (Dyrektor Wydawnictwa C.H.Beck) oraz moderator wydarzenia dr hab. SSO Krystian Markiewicz (Redaktor Naczelny Kwartalnika SPP „Iustitia”). Po nich głos zabrała prof. dr hab. Małgorzata Gersdorf (I Prezes Sądu Najwyższego) wskazując na potrzebę poszukania nowych sposobów przekazywania społeczeństwu rzetelnej informacji prawnej. Pani Prezes podkreśliła, że znaczący wpływ na edukację prawną ma również wciąż negatywna opinia Polaków o funkcjonowaniu wymiaru sprawiedliwości. W imieniu współorganizatorów uczestników przywitała także prof. dr hab. Dominika Maison (Wydział Psychologii Uniwersytetu Warszawskiego).
Wystąpienie inauguracyjne wygłoszone przez dr. Tomasza Barana (Uniwersytet Warszawski) poświęcone zostało przedstawieniu wyników badań dotyczących wizerunku wymiaru sprawiedliwości i wiedzy prawnej Polaków. Z badań tych wynika, że instytucje związane z wymiarem sprawiedliwości (w tym m.in. Sąd Najwyższy, Trybunał Konstytucyjny czy Naczelny Sąd Administracyjny) nie budzą wystarczającego zaufania wśród społeczeństwa. W opinii respondentów w sądach panuje nadmierna biurokracja, a sam wymiar sprawiedliwości nie jest wystarczająco wydajny. Rzadziej natomiast wskazywano, że sądy są obiektywne, dobrze zorganizowane czy niezaangażowane politycznie. Druga część badania wykazała, że najczęstszym źródłem wiedzy Polaków na temat sądów powszechnych jest telewizja, osobiste doświadczenia oraz serwisy internetowe. Podsumowując, prelegent podkreślił, że środowiska prawnicze powinny stworzyć jednolitą naprawczą strategię komunikacyjną, obejmując nią przede wszystkim Internet oraz media społecznościowe.
Następnie, zagadnienie rozpadu społecznego będącego efektem sporu o Trybunał Konstytucyjny zaprezentował dr hab. Norbert Maliszewski (Uniwersytet Warszawski). Referent zwrócił uwagę, że spór ten wpłynął w sposób negatywny na ocenę nie tylko Trybunału, ale całego wymiaru sprawiedliwości. Na zakończenie dr Maliszewski wskazał na coraz częstsze dążenie Polaków do kompromisu nawet w tak kontrowersyjnych kwestiach.
Referat na temat potrzeby edukacji prawnej i jej wpływie na funkcjonowanie państwa, gospodarki i życia społecznego przedstawił dr hab. Przemysław Polański (Wydawnictwo C.H.Beck, Akademia Leona Koźmińskiego w Warszawie). Podkreślił on, że jednym z głównych problemów jest unikanie prawa przez Polaków, co w rezultacie prowadzi do piętrzenia się ich problemów prawnych, a tym samym coraz większej niechęci do wymiaru sprawiedliwości. Jako potencjalne źródła niskiej inflacji prawa i świadomości prawnej Polaków prelegent wskazał: obszerność regulacji, częstotliwość zmian, ilość obowiązujących przepisów oraz ich przejrzystość, kompletność regulacji, przestarzałość regulacji, niejasny język prawniczy oraz dostęp do informacji prawnej.