Sprawozdanie z Ogólnopolskiej Konferencji Naukowej „Rola biegłego w postępowaniu sądowym” (Wrocław 24.4.2014 r.)
Następnie dr Piotr Gensikowski (SSR w Grudziądzu) wygłosił referat pt. „Procesowe aspekty udziału biegłego psychologa w przesłuchaniu pokrzywdzonego przestępstwami przeciwko wolności seksualnej (art.185 KPK)”. Dotyczył on stanu prawnego obowiązującego od 1.7.2003 r. w zakresie udziału biegłego psychologa w przesłuchaniu osób pokrzywdzonych przestępstwami przeciwko wolności seksualnej. Prelegent omówił relację art. 185a do art. 192 § 2 KPK w kontekście regulacji ustawy z 13.6.2013 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz ustawy – Kodeks postępowania karnego3, jak również krótko odniósł się do treści art. 185a § 4 KPK. Szczególnie interesujące były uwagi dotyczące przesłuchania pokrzywdzonych przestępstwami przeciwko wolności seksualnej, którzy w chwili przesłuchania ukończyli 15 lat, oraz tych, którzy ukończyli już 18 lat (art. 185c KPK). Wyniki wykładni ww. przepisów zostały zestawione z przepisami prawa europejskiego. Na podkreślenie zasługuje praktyczny wymiar tego referatu, który ukazał także możliwe komplikacje, a nawet paradoksy, związane z udziałem biegłego w postępowaniu sądowym.
Przedostatni referat pt. „Dowód z opinii biegłego w postępowaniu cywilnym – zwyczajny czy nadzwyczajny środek dowodowy” wygłosił dr hab. Krystian Markiewicz (SSR Katowice-Wschód). Prelegent skoncentrował się na zasadzie równorzędności środków dowodowych w polskim prawie procesowym, a także na przesłankach dopuszczenia i przeprowadzenia dowodu z opinii biegłego. Należy podkreślić bardzo ciekawe ujęcie „wypadków wymagających wiadomości specjalnych”. Ze szczególnie żywym przyjęciem uczestników konferencji spotkały się uwagi dotyczące obowiązków stron w zakresie formułowania wniosków dowodowych, w szczególności wskazywania właściwej specjalności. Teza o dopuszczalności oddalenia wniosku przy niewłaściwym określeniu specjalności biegłego, sprowokowała interesującą dyskusję na sali i później w kuluarach. Dalsza część referatu dotyczyła dowodzenia środkami dowodowymi innymi niż opinia biegłego okoliczności wymagających wiadomości specjalnych, a także (sygnalizacyjnie) dopuszczalności przeprowadzenia dowodu z opinii biegłego z urzędu.
Ostatni w czasie konferencji referat pt. „Kwestia dopuszczenia z urzędu dowodu z opinii biegłego w sprawach cywilnych” przedstawił dr Janusz Kaspryszyn (SSA we Wrocławiu). Tytułowe zagadnienie omówił na poziomie ustrojowym (konstytucyjnym), procesowym – cywilnym (reguły wspólne dla całego postępowania dowodowego) oraz szczegółowym (tylko w odniesieniu do dowodu z opinii biegłego). Z referatu wynikało, że okoliczności, w których zachodzi potrzeba powołania biegłego, zachodzą wówczas, gdy występuje potrzeba fachowego zaopiniowania. Dowód ten w pierwszej kolejności polega na ocenie faktów. Ma on ułatwić sądowi podjęcie decyzji, do której niezbędne jest właściwe rozeznanie i zrozumienie zagadnienia podlegającego ocenie. Prelegent postawił tezę, że specyfika dowodu z opinii biegłego nakazuje zdecydowanie szerzej podchodzić do dopuszczalności prowadzenia tego dowodu z urzędu. W przypadku, gdy dowód ten służy ocenie zgromadzonego już materiału dowodnego, z zasady nie otwiera drogi do zgłaszania przez strony kolejnych dowodów.
Podsumowanie
W dyskusji podkreślano znaczenie kwestii praktycznych, takich jak sposób sformułowania zlecenia dla biegłego, komunikacja między sądem a biegłym, dopuszczalność wyjścia poza zakres zlecenia i uwzględnienia przez biegłego materiału dowodowego formalnie niedopuszczonego przez sąd. Bardzo interesująca była wymiana zdań pomiędzy przedstawicielami sędziów oraz pełnomocników dotycząca możliwości prowadzenia dowodu z opinii biegłego w postępowaniu cywilnym z urzędu, a także obowiązków stron w zakresie formułowania wniosków dowodowych. Wskazywano także na wątpliwości i obawy, jakie wzbudzają nadchodzące, bardzo szerokie zmiany w prawie karnym. W kontekście roli biegłych dotyczyło to przede wszystkim możliwości wykorzystania tzw. opinii prywatnych oraz problemów, z jakimi będą musieli borykać się biegli i sędziowie, stosując niejednoznaczne i niespójne systemowo przepisy.
Zamknięcia konferencji dokonali SSR Tomasz Zawiślak, Wiceprezes Zarządu Oddziału SSP „Iustitia” we Wrocławiu oraz prof. nadzw. dr hab. Tadeusz Kocowski, kierownik Katedry Prawa Gospodarczego Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu.
Ramy czasowe nie pozwoliły na kompleksowe poruszenie wszystkich interesujących zagadnień. Interdyscyplinarny charakter konferencji i wybór tematów wystąpień ukazały jednak kluczowe znaczenie dowodu z opinii biegłego dla postępowania sądowego, a wręcz dla realizacji konstytucyjnego prawa do sądu.
* Autor jest sędzią Sądu Rejonowego dla Wrocławia-Śródmieścia.
1 Ustawa z 20.2.2015 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw, Dz.U. poz. 396.
2 T. jedn.: Dz.U. z 2015 r. poz. 782.
3 Dz.U. poz. 849.